Сіндбад вяртаецца
Шрифт:
Акліль таксама чытаў: «Minsk».
— Там і горад, дзе гэта зроблена, — сказаў Акліль, каб Хуары не думаў, што толькі ён ведае, як чытаць замежныя надпісы. Хацеў дадаць нешта яшчэ і раптам змоўк: каля штабеля скрынь хадзіў той самы малады ірум'ен, грошы якога сцягнуў пракляты Шакал. Хлопец аб нечым горача спрачаўся з шыракаплечым, невысокага росту чалавекам з амаль белымі валасамі, якія вільготнымі ад марскіх пырскаў пасмамі звісалі на круты лоб. Акліль прыхіліўся да халоднага парапета і ўцягнуў галаву ў плечы.
— Што гэта ты? — зірнуў на яго Хуары.
— Бачыш тых ірум'енаў каля скрынь?
— Ну і што? — Хуары падазрона ўтаропіўся на сябра. — Відаць, савецкія. Можа, яны і прывезлі.
— Той высокі хлопец быў у грузавіку… Ля вострава. Хадзіў да Старога. Разумееш?
— І сапраўды! —
— Пайшлі да пакгауза, — бадзёра прапанаваў Акліль.
Але ў іх нічога не атрымалася, такі ўжо выдаўся дзень. Пакгауз быў зачынены, каля яго, нягледзячы на шалёны вецер, завіхалася цэлая плойма галубоў. Акліль шпурнуў у іх трэску, і птушкі разам ускінуліся ў паветра, гучна лопаючы крыламі. Перад дзвярамі — чыста, ні зярняці. Чаму пакгауз зачынены? Можа, з-за непагадзі, а можа, яшчэ нейкая прычына. Хуары моўчкі паўзіраўся ў галубоў, якія зноў таропка забегалі ля пакгауза, і, засунуўшы рукі глыбока ў кішэні курткі, пакрочыў прэч. Эх, як патрэбна нам стрыманасць у адносінах да блізкіх, калі раптам пачынаюцца жыццёвыя няўдачы! Вельмі многім, на жаль, здаецца, што вінаватыя ў іх не яны, а нехта іншы. Заўважыўшы, што і Акліль пацягнуўся за ім следам, Хуары ажно ашчэрыўся:
— Чаго ты цягнешся за мной, год чумы? Прыліп, бы ягня да маткі.
— Не хапала! — Акліль павярнуўся да таварыша спіной, каб той не заўважыў яго раптоўных слёз ад нечаканай абразы. — Ідзі, ідзі, ніхто да цябе не прыліпае.
— І пайду, — рэзка кінуў Хуары, але дрыжачы голас таварыша прымусіў яго сцішыць хаду. — Мне трэба аднаму.
— Цябе сапраўды бяруць у магазін? — спытаў Акліль, выцершы слёзы.
Хуары моўчкі пайшоў па лесвіцы ў бок плошчы Пакутнікаў. Крыху счакаўшы, Акліль асцярожна рушыў следам. Было цікава зірнуць, што гэта за магазін, куды бяруць Хуары. Каля духанаў і кавярняў Акліль стараўся стрымліваць дыханне. Пах свежага хлеба і кавы з малаком усё роўна лез у ноздры і муціў у галаве. З-за гэтага ён разы два ледзь не згубіў Хуары.
Акліль заўважыў яго каля мячэці Кечава. Той сеў на мармуровую прыступку, якую адглянцавалі мільёны ног і азадкаў тых, хто прыходзіў сюды некалькі стагоддзяў жабраваць. Твар у Хуары стаў нейкі чужы, перакрыўлены, правая рука, голая па локаць, выцягнута, пальцы сутаргава зводзіліся ў жменю. Танюткая рука ў шырачэзным рукаве мужчынскай курткі. Дэрвішы, прафесійныя бадзягі і жабракі, некалі стараліся тут перакрычаць адзін аднаго:
— У імя алаха, вялікага і міласэрнага, падайце свайму брату няўдаламу на пражытак, і вам тое залічыцца…
Хуары працягваў руку моўчкі. Сядзеў, сцяўшыся, бы ваўчаня. «Чакай, пададуць табе гэткаму», — помсліва, але з нейкім смуткам падумаў Акліль і павярнуў за рог дома. Ён ішоў на гул рынку Лір. Нягледзячы на непагадзь, людзі ўсё роўна цягнуліся сюды кожны са сваім клопатам. На рынку старцаваць было горш, чым ля мячэці. Там кожны стараўся паказаць сябе больш добрым, чым быў у жыцці. Затое на рынку можна было паднесці кошык якой-небудзь заклапочанай кабеце. Раней да яе звярталіся па-французску: мадам, зараз — лалла ці для хуткасці больш скарочана — лла. А потым смела працягнуць руку за аплатай, якую зарабіў. І не трэба нікому гаварыць «брат» толькі за тое, што ён кінуў табе мядзяк. О, паспрабаваў бы хто не аддаць Аклілю ім заробленае!
А дэрвішам ён не стане. Яго ж бацька быў муджахідам.
Частка другая
ПЕРААДОЛЕННЕ ПУСТЫНІ
І я пачаў папракаць сябе за тае, што я нарабіў, і я сказаў сабе: «О Сіндбад, о Мараход, ніяк ты не зарачэшся, і кожны раз даймаюць цябе беды і стома, але не адмаўляешся ад падарожжа… Трывай жа тое, што ты церпіш, ты заслужыў усё, што табе дасталося».
18. НЕЗВЫЧАЙНЫ КАРАВАН
Дзеці былі яшчэ сонныя, калі караваншчык, раскатурхаўшы іх, даў кожнаму падкісленай лімонам
Заняў сваё месца ў торбе і Селім. Некалькі фінікаў ён паклаў за пазуху, каб паласавацца імі ў дарозе. Так лягчэй трываць. Шлях будзе доўгі, толькі ў другой палове дня караван дойдзе да якога калодзежа пасярод маўклівых бурых узгоркаў, спаленых сонцам. Тады будзе зноў адпачынак, вярблюды стануць на калені, і можна злезці на дол, проста зваліцца на гарачы пясок, каб выпрастацца і моўчкі пацярпець, пакуль цела перастане калоць іголкамі. Тады зноў дадуць нейкай ежы і вады.
Караваншчык пляснуў у далоні, і вярблюды, за якімі ён наглядаў, буркочучы чэравамі, пачалі нехаця падымацца з каленяў. Гарбы ўздымаліся ледзь не да нябёсаў, як здавалася Селіму. Астатнія караваншчыкі таксама пляскалі ў далоні. Жывёлін, якія не слухаліся гэтага сігналу, білі нагамі ў бок і торгалі за повад. Селім ухапіўся за склізкі край вялізнай скураной торбы, каб хоць крыху менш гойдацца. Ад гэтага штодзённага гойдання і рэзкага, нязвычнага паху вярблюджага поту і разамлелых цел суседзяў яму было моташна. Хлопчыкі, што сядзелі побач з ім, у асноўным на два-тры гады за яго маладзейшыя, пераносілі сваё незвычайнае падарожжа больш мужна. Сядзелі скурчыўшыся, бліскалі чорнымі вачанятамі, не размаўлялі, не ўсміхаліся, але і не плакалі. Плакалі некаторыя толькі ў сне. Некалькі хлопчыкаў, у тым ліку Селім, карысталіся большай свабодай — ім дазвалялася ў часе стаянак падыходзіць да караваншчыкаў і звяртацца з просьбамі. Бо яны былі старшыя ў сваіх групах. Яны назіралі за астатнімі, прыносілі ім пітво і маглі даць грымака за нейкую правіннасць.
Селім прыслухоўваўся да адрывістых размоў караваншчыкаў, гэтых лютых людзей з карабінамі за плячамі: ці доўга яшчэ? О, толькі б алах даў яму сілы перацярпець гэтае бясконцае падарожжа і дабрацца да палаца прынца Амана! А там ён знойдзе выпадак вылучыцца.
Але каравану прадстаяла яшчэ месяцы брысці па спаленай сонцам Сахары, перш чым дасягнуць не Амана, не, і нават не Саудаўскай Аравіі, а таго патаемнага месца на беразе Чырвонага мора, дзе дзяцей са скураных торбаў перавядуць на карабель кантрабандыстаў. Да таго часу вярблюдам давядзецца перайсці не менш як дзве граніцы афрыканскіх краін, перш чым замест жоўтых і чырвоных гурбаў пяску блісне блакіт мора. Караван павінен падняцца на паўночны ўсход, падысці да возера Джадо. Там яго чакаюць перакупшчыкі. Потым новы караван, удвая большы, рушыць у напрамку да другога возера — Эвар, дзе прасцей перайсці граніцу з Суданам.
Гэтыя думкі займалі зараз караванбашы — як тое ўсё абыдзецца? І ён спадзяваўся на свой вялікі вопыт, які пераняў ад бацькі. Яго род з вельмі даўняга часу займаўся пераправай дзяцей праз Сахару. Караванбашы здзівіўся б, каб яму нехта пачаў тлумачыць, што ён займаецца паганай справай. Чаму, калі гэта камусьці патрэбна? Няхай паспрабуе хто іншы гэтак справіцца — ён умее па-гаспадарску распараджацца людзьмі, вярблюдамі, прасачыць, каб кожны спраўна рабіў тое, што яму належыць, каб дзеці не захварэлі і не згубіліся ў дарозе, бо кожны з іх — гэта добрыя грошы. Ён ехаў наперадзе свайго маленькага каравана і ўглядаўся ў ружовыя ўзгоркі на гарызонце, іх залаціла сонца, якому пакуль што ўсе былі рады. Пазіраў караванбашы на ўзгоркі так уважліва таму, што па колеру іх мог меркаваць, ці не будзе ўдзень нечаканай завірухі, якая можа нарабіць бяды, калі яе не прадбачыць і не падрыхтавацца. З-за ўзгоркаў магла з'явіцца яшчэ адна небяспека — ворагі, якія могуць абрабаваць караван.