Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)

Булычев Кир

Раптам хлапчук каля бар'ера штосьцi крыкнуў, велiчная панi ахнула, рыжы прыгажун нахмурыўся. Знадворку нешта адбылося.

11

Кiн развярнуў шар.

З лесу, з далёкага боку ад ракi, мiрна выйшаў статак кароў, якiх гналi да горада тры пастухi ў шэрых портках i доўгiх, да каленяў, кашулях. Чамусьцi пастухi не ведалi, што рыцары ўжо побач. Iх адначасова заўважылi з крапасной сцяны i з боку ручая. Яны замiтусiлiся, падганяючы кароў, а каровы нiяк не маглi ўцямiць, куды i чаму iм трэба спяшацца, статак збiўся ў кучу, i пастухi бязлiтасна хвасталi няшчасную скацiну пугамi.

У рыцарскiм стане таксама панавала сумятня, божым дваранам вельмi хацелася

перахапiць статак. Але конi мечаносцаў былi рассядланы, i таму да ручая пабеглi пехацiнцы, размахваючы мячамi i сякеркамi. Гуку не было, але Ганна ўявiла сабе, якi гоман стаiць над схiлам пагорка. Кiн павярнуў шар да сцяны горада. Народ на вежах раздаўся ў бакi, саступiўшы месца лучнiкам. Рыжага прыгажуна не было вiдаць, даўгатвары князь быў такi змрочны, што Ганна падумала: ён баiцца, як бы ў час асады яго народ не астаўся без малака.

Лучнiкi стралялi па ратнiках, якiя беглi ад ручая i ад асаднай вежы, але большасць стрэл не далятала, хоць адна з iх трапiла ў карову. Тая раптам вырвалася з чарады i панеслася, падбрыкваючы, па лузе. Апераная страла пагойдвалася ў яе ў карку, нiбыта бандэрылля ў быка ў час карыды.

Тым часам рыцары дабеглi да пастухоў. Усё адбылося так хутка, што Ганна ледзь была не папрасiла Кiна пракруцiць сцэну яшчэ раз. Адзiн з пастухоў упаў на зямлю i не варушыўся. Другi - павiс на мажным ратнiку, алеяшчэ адзiн немец круцiўся вакол яго, падымаючы сякеру, i не мог ударыць - баяўся пакалечыць таварыша. Трэцi пастух бег да варотаў, i за iм гналiся адразу ажно чалавек дзесяць. Ён дабег да рова, скочыў унiз. Немцы - за iм. Ганна бачыла, як у адчаi - толькi тут да яе дакацiўся той адчай, якi гнаў пастуха, - маленькая фiгурка караскалася, распластаўшыся на спадзiстым схiле рова, каб выбрацца да сцяны, а ратнiкi ўжо дацягвалiся да яго.

Раптам адзiн з праследвальнiкаў рухнуў на дно рова. Аднак гэта не спынiла астатнiх. Стрэлы ўпiвалiся ў траву, адляталi ад кальчуг, яшчэ адзiн рыцар апусцiўся на каленi, прыцiскаючы далоняю рану ў руцэ. I тут пярэднi кнехт дагнаў пастуха i секануў яму па назе. Боль - Ганна адчула яго так, быццам секанулi яе, - вымусiў пастуха скочыць наперад i на карачках кiнуцца да сцяны. Яркая чырвоная кроў лiлася з рассечанай раны, пакiдаючы след, па якiм, нiбы ваўкi, паўзлi праследвальнiкi.

– Адчынiце вароты!
– закрычала Ганна.

Жуль здрыгануўся.

Яшчэ адзiн рыцар упаў, спрабуючы вырваць з грудзей стралу, i, як бы паслухаўшыся Ганну, вароты пачалi павольна расчыняцца. Але пастуху было ўсё роўна, бо ён зноў павалiўся каля варотаў, i, дагнаўшы яго, кнехт усадзiў яму ў спiну баявую сякеру i тут жа сам рухнуў побач, таму што хiба з пяць стрэлаў працялi яго, прыкалоўшы да зямлi, як жука.

У расчыненых варотах узнiкла iмгненная таўкатня - лёгкiя коннiкi ў чорных портках, фастрыгаваных куртках i чырвоных каўпаках з шаблямi ў руках замiналi адзiн аднаму, спяшаючыся выехаць.

– Ну вось, - сказала Ганна, - маглi бы на дзве хвiлiны выскачыць раней. Статак жа яны вернуць, а пастухоў ужо забiлi.

Пастух ляжаў нiцма ў лужыне крывi, якая хутка цямнела, i конi пераскоквалi цераз яго. Услед за яцвягамi, толькi марудней, выехалi яшчэ некалькi воiнаў, на якiх былi кальчугi са стальнымi пласцiнамi на грудзях i канiчныя жалезныя шлемы з прываранымi спераду стальнымi палосамi, якiя прыкрывалi нос. Ганна адразу пазнала сярод коннiкаў рыжага прыгажуна.

– Глядзiце, - сказала яна.
– Калi ён зараз загiне... Кiн скiраваў шар унiз, блiжэй да коннiкаў. Чамусьцi, калi з варотаў выскачылi яцвягi, Ганна вырашыла, што абаронцы крэпасцi ўжо

перамаглi. Мабыць, таму, што не магла пазбавiцца ад падсвядомай упэўненасцi, што глядзiць кiно. А ў кiно пасля шэрага драматычных цi нават трагiчных падзей абавязкава з'яўляюцца нашыя на тачанках або на танках. Пасля гэтага вораг, залiзваючы раны, адкочваецца ў сваё логава.

Статак у гэты момант аддалiўся ад сцен. Тыя ратнiкi, што не сталi гнацца за пастухом, умела накiроўвалi яго да ручая, азiраючыся на крэпасць, - ведалi, што русiны аддаваць статак не захочуць. Насустрач iм да ручая спускалiся рыцары.

Яцвягi, нiбы не адчуваючы небяспекi, закруцiлiся вакол напалоханых кароў, бiлiся з загоншчыкамi, i калi на iх напалi цяжка ўзброеныя рыцары, адразу лёгка i неяк весела адышлi назад да крэпасцi, насустрач дружыннiкам. Немцы гналiся за iмi, i Ганна зразумела, што статак страчаны.

Але рыжы воiн i дружыннiкi меркавалi iнакш. Захоплiваючы сустрэчных яцвягаў, як магнiт захоплiвае металiчнае пiлавiнне, яны скацiлiся да рыцарскага атрада i злiлiся з мечаносцамi ў густую шчыльную масу.

– Калi б статка не было, - заўважыў раптам Кiн, вяртаючы Ганну ў змрок пакоя, - рыцарам трэба было яго прыдумаць.

На гэты момант Ганна не бачыла сэнсу бою, яго логiкi - быццам яе ўвагi хапiла толькi на асобныя фрагменты, бляск мяча, разяўлены ад болю рот коннiка, раздзьмутыя ноздры каня... Рыжы прыгажун узнiмаў меч дзвюма рукамi, нiбы калоў дровы, i Ганне былi вiдаць iскры ад удару аб трохвугольны белы з чырвоным крыжам шчыт магутнага рыцара ў белым плашчы. Ганна ўбачыла канец дзiды, якая ўдарыла рыжага ў бок, i ён пачаў павольна, не выпускаючы мяча, валiцца з каня.

– Ой!
– Ганна прыўстала: яшчэ iмгненне - i рыжы загiне.

Штосьцi чорнае мiльганула побач, i рыцар ударыў па чорным кафтане яцвяга, якi закрываў сабою вiцязя, а той, прыгнуўшыся да высокай лукi сядла, скакаў у накiрунку крэпасцi.

– Усё, - сказаў Жуль, - праверка апаратуры. Перапынак.

– Добра, - пагадзiўся Кiн.
– А нам варта асэнсаваць убачанае.

Шар пачаў тухнуць. Кiн выпрастаў рукi. Стомлена, нiбы сам змагаўся на беразе ручая, зняў пальчаткi i кiнуў на ложак. Апошняе, што паказаў шар, гэта былi вароты, якiя зачынялiся, i каля iх ляжалi пастух i яго забойца, ляжалi побач, мiрна, быццам вырашылi адпачыць на зялёным схiле пагорка.

12

У пакоi было душна. Квадрацiк акенца пачарнеў. Ганна паднялася з табурэцiка.

– I нiхто не прыйдзе iм на дапамогу?
– спыталася яна.

– Русiнскiм князям не да маленькага Замошша. Русь раздробленая, кожны сам за сябе. Нават полацкi князь, якому фармальна падпарадкоўваецца гэтая зямля, i той вельмi заняты сваiмi праблемамi.

Кiн адкрыў з боку шара шасцiкантовую адтулiну i засунуў руку ў яго чэрава, якое мiгцела зялёным святлом.

– Гэта быў дзiўны свет, - сказаў ён.
– Няўстойлiвы, але па-свойму гарманiчны. Тут жылi жамойты, леты, самагiты, эсты, русiны, лiвы, яцвягi, семiгалы... Некаторыя з iх даўно знiклi, а некаторыя жывуць тут i да гэтага часу. Русiнскiя князi па Даўгаве - Заходняй Дзвiне збiралi данiну з навакольных плямёнаў, ваявалi з iмi, часта раднiлiся з жамойтамi i лiвамi... I невядома, як бы склаўся далейшы лёс Прыбалтыкi, калi б тут, у вусцi Даўгавы, не высадзiлiся нямецкiя мiсiянеры, за якiмi прыйшлi рыцары. У 1201 годзе энергiчны епiскап Альберт заснаваў горад Рыгу, узнiк ордэн святой Марыi, або мечаносцаў, што планамерна заваёўваў плямёны i народы, хрысцiў паганцаў - хто не хацеў хрысцiцца, гiнуў, хто згаджаўся, станавiўся рабом. Усе вельмi проста...