Дыялогі з Богам: суплёт інтэлігібельных рэфлексій
Шрифт:
– - Ну то пытайся.
– - Твой бацька збудаваў жытло, выкапаў студню, змайстраваў варштат. А што зрабіў ты?
– - Я бавіўся жыццём, як цацкай, пакуль не апрыкла. А цяпер вось думаю, якога яшчэ ражна мне трэба? Ты не ведаеш?
– - Чалавеку нічога не трэба, абы было што рабіць. А работа ёсць заўсёды. Таму чалавеку нічога не трэба.
– - Хіба чалавек усяго толькі прылада?
– - Чалавека выпраўляюць сюды не на пагулянку. Так лічыў твой бацька. І той, хто не лянуецца, будзе мець пасля ласку на тым свеце, а лайдака зноў вернуць, каб рабіў тут самую брудную работу.
– -
– - Тады бярыся за справу. Можа яшчэ паспееш…
– - Каб жа я ведаў, за што мне брацца?
– - А чаму цябе навучылі?
– - Хадзіць па дарогах і без дарог.
– - Хада – гэта не работа, хада – гэта шлях да работы. А калі ты прыходзіў, дык што там рабіў?
– - Калі я прыходзіў, то ішоў далей.
– - Дык ты пасвіў вецер,-- здагадаўся варштат.
На падворку суседа бязладна скакала сякера. Ён падумаў, што яму не абыйсціся без сякеры і пайшоў праз дарогу да суседа.
Пасярод занядбанага двара стаяў маленькі вазок з брэзентавымі крыламі. Дробны, як згублены грошык, гаспадар кінуў абчэсваць бярозавы калок і з ахвотай патлумачыў:
– - Раней я хацеў змайстраваць драбіну на неба, але пасля ўзважыў: ну, усцягнуся туды, і што? Буду сядзець на драбіне, як жаба на карчы.
– - Калі паляціш, накінь кажух. На небе халадней, чым на зямлі.
– - Я сена нацерушу і посцілкай падаткнуся.
– - А куды табе трэба?
– - Абы ад зямлі адарвацца. Каб ты адно ведаў, як яна мне апрыкла.
– - Ці вернешся?
– - Не ведаю. Дзяцей у мяне не было, а жонка памерла. Цяпер куды закарціць, туды і палячу. Ніхто за крысо не трымае.
– - Сякеру з сабой возьмеш?
– - На халеру яна здалася? Яшчэ зваліцца каму на галаву.
– - Ну, тады ляці.
– - Можа дзе жонку сустрэну.
– - Жанчыны на неба рэдка трапляюць.
– - Хто ведае? Людзі чаго толькі не чаўпуць, а як яно на самой справе бывае, хто ведае?
Сонца было лагодным, а далеч празрыстай. У накірунку выраю шуганула ладная сціжма ластавак і зноў запанаваў пакой.
Каб восень была заўсёды, паміраць было б лёгка, -- думаў ён, напрасткі прамінаючы пожню.
Ад хутара дзеда засталіся толькі састарэлая дзічка і мураваны склеп. Падчас вайны ў ім хаваліся людзі з суседніх вёсак, а ў мірную пару на доўгіх паліцах берагліся да вясны антонаўкі і каштэлі.
– - Бомбы – гэта яшчэ не самае горшае,-- сказаў склеп.
– - Ці быве што горшае за вайну?
Не дачакаўшыся адказу, ён па ацалелых сходах сыйшоў ў нетры. У даўкай цемры пахла не яблыкамі, а невараццю.
Ён запаліў сярнічку, каб агледзецца і прайсці аж да тыльнай сцяны, дзе звычайна клаліся каштэлі. Падшыванцам ён заўсёды чакаў зручнага моманту, каб крадком праслізнуць туды і з пахкай цемры выхапіць салодкі, як грэх, яблык.
– - Не хадзі туды,-- сказаў склеп.
І ён паслухаўся, ды і сярнічка ўжо згасла.
На сонцы ціха назвоньвала цішыню срэбра павуты. Удзірванелая зямля была спрэс усланая дробнюткімі грушамі. Ён падумаў перапытацца пра вайну яшчэ ў дрэва, але адразу расхацеў. Калі восенню на гарышча не ссыпаюць дзічкі, а ў склеп яблыкі – дык што там у каго
Яна карміла курэй, ён стаяў пад яблыняй і спадылба пазіраў на нізкае сонца. Неўзабаве сонца асела ў гушчар старых могілак, а куры разбрыліся па завуголлю. Трэба было развітвацца, аднак яны марудзілі. Жанчына азірнулася і знайшла сабе зграбаць бацвінне, а ён глядзеў на яе і думаў, што іхнія хаты амаль кранаюць адна адну стрэхамі і гэта, напэўна ж, не выпадкова.
– - Вам трэба паставіць плот,-- сказала яна.—Не агароджаная хата, як голая дзеўка…
– - Тады давядзецца хадзіць да вас праз вуліцу.
– - Можна зрабіць брамку.
– - Брамка будзе рыпець.
– - У дбайнага гаспадара брамка не рыпіць.
Раптам зашумела неба і над імі прыпыніўся вазок. Сусед схіліўся долу і радасна паведаміў:
– - Цяпер я ведаю, чым ёсць вецер. Гэта такія дробненькія вусякі, можа ў сто разоў драбнейшыя за вош. Яны збіраюцца натоўпамі і лётаюць абы куды, а мы кажам, што гэта дзьме вецер. Раней я ўсё дзівіўся, як можа дзьмуць тое, чаго няма, бо калі вецер ні дзьме, дык яго няма…
– - Ты часам не бачыў там двух анёлкаў?-- перапыніла яго жанчына.--Такія ружовенькія, з маркотнымі вачыма…
– - Там шмат хто снуе, хіба ўсіх упомніш,-- сцепануў плячыма сусед і пакіраваў на свой падворак.
Над імі зноў расхінулася настылае шэрае неба і яны доўга ўглядаліся ў гэтую шэрань, спрабуючы разгледзець прыкметы тамтэйшага жыцця. Але адсюль нічога не было відаць. Яны ўнурыліся кожны ў сваё і моўчкі разбрыліся па хатах.
Каторы дзень таўстаматыя хмары наплывалі на мястэчка, каб тут апрастацца ад сцюдзёнага друзу. Гурбы снегу падымаліся на вачах і ў нейкі момант перапынілі ўсялякі рух. Нават трактары кінулі грукатаць, каб не захлынуцца снегам. Свет знерухомеў і што ні рэч, што ні істота – усё апынулася сам-насам, як быццам ужо выспела вечнасць. Быццё страціла свой пакрыёмы змест, які раней трымаўся на повязях усяго з усім, і прысутнасць кожнага цяпер высвятлялася адно яго уласным сэнсам. А калі ў ва мне ніякага сэнсу няма, сам у сябе запытаўся чалавек, а яго напэўна няма, дык што можа акрэсліць мой змест? Хіба толькі вось гэтыя дзьверы, гэтая лава, гэтая столь над галавой. Ці не таму чалавек выгароджвае сабе месца ў прасторы плотам, сценамі, фіранкай, што без хоць якой агароджы ён адно рухомая цень на пялёстках быцця?
Чалавек глядзеў на засмечаную снегам шыбу і слухаў, як запавольваюць хаду ходзікі. Неўзабаве яны зусім спыніліся. У хаце запанавала цішыня. Сэрца таксама ўтаймавалася. Гэтую хвіліну ён чакаў шмат гадоў, на яе прышласць абапіраўся, прымаючы будучыню. І вось яна настала. Свет белы ад снега і ён у сваёй хаце лашчыцца спіной да выпаленай печы.
Вецер вымеў з нябёсаў увесь ледзяны хлуд і жанчына з мужчынай зноў перастрэліся ля студні.
– - Вы яшчэ тут?-- як бы здзівілася яна.
– - Можа і няблага, што я вярнуўся на зіму. Пакуль растане снег і высахнуць дарогі, я, можа, абвыкнуся. Зімой хочацца быць там, дзе ты ёсць, а ўлетку там, дзе цябе няма.