Героi Элады (З мiфаў старажытнай Грэцыi) (на белорусском языке)
Шрифт:
– Стой, а то буду страляць!
I, напяўшы цецiву лука, чакаў.
Але Гелiёс нават не азiрнуўся. Геракл раззлаваўся i крыкнуў зноў:
– Я не жартую, i стрэлы мае смяртэльныя!
Гелiёс усмiхнуўся, спынiў каня i, сышоўшы з каляснiцы, спытаў:
– Хто ты, дзёрзкi, i чаго ты хочаш ад мяне?
Геракл расказаў яму, хто ён, куды i чаго яго паслалi, i папрасiў Гелiёса перавезцi яго на Барвовую выспу.
Усмiхаючыся, Гелiёс узяў героя ў сваю залатую лодку. Яны паплылi па акiяне. Начная цемра ахутала зямлю. Кожны вечар пераплываў Гелiёс з захаду на ўсход, каб, адпачыўшы ў сваiм высокiм доме на ўсходзе, зноў з'явiцца ранiцай на небе.
Калi яны былi ўжо на палове
Залатая лодка падплыла да берага. Геракл выйшаў, i бог Сонца пажадаў герою ўдачы.
Было цёмна, i Геракл нiчога не мог разгледзець вакол сябе. Задаволены, што дабраўся да мэты, ён лёг пад скалою, закруцiўся ў iльвiную шкуру i моцна заснуў.
Ранiцай яго пабудзiў зацяты i хрыплы брэх. Геракл прачнуўся i ўбачыў, што ён сапраўды на Барвовай выспе: усё вакол было чырвонага колеру - скалы, пясок, дарога. I нават вялiзны кудлаты сабака, што стаяў перад героем i злосна брахаў на яго, таксама быў барвова-чырвоны.
Убачыўшы, што Геракл прачнуўся, сабака рынуўся на яго, учапiўся зубамi за яго вопратку. Геракл схапiў сваю дубiнку, аперазаў сабаку, i той, заенчыўшы, пакацiўся на зямлю з прабiтай галавою.
Тады з ускраiны барвовага лесу, што рос непадалёку, прыбег вялiзны чырвоны пастух: i валасы, i барада, i твар, i вопратка - усё ў яго было чырвонае. Размахваючы сваiм кiем i крычучы незразумелыя словы, ён накiнуўся на Геракла.
Геракл спрытна выбiў кiй з рук чырвонага пастуха i так моцна выцяў велiкана ў грудзi, што той расцягнуўся побач з забiтым сабакам.
Геракл падаўся ў лес i ўбачыў на ўзлеску два статкi: адзiн чырвоны, як усё на выспе, другi чорны, як ноч, i вартаваў яго чорны пастух у чорнай вопратцы, з чорнымi валасамi i чорным тварам.
Убачыўшы Геракла, чорны пастух з крыкам уцёк у лес. Потым з лесу тройчы пачуўся страшны рык, i з-за дрэў паказаўся велiкан Герыён. Тры тулавы, што зраслiся разам, крочылi на шасцi нагах, тры галавы пазiралi грозна на Геракла, шэсць рук пагражалi яму. Геракл узняў свой лук - страла засвiстала i ўпiлася ў грудзi велiкана. Адразу ж бяссiльна схiлiлася адна галава, дзве рукi павiслi, як цявiнкi, уздоўж цела, дзве нагi перасталi рухацца i валаклiся за астатнiмi, замiнаючы iм. Але велiкан быў ужо гэтак блiзка, што Геракл не паспеў стрэлiць другi раз. Ён узняў сваю дубiнку i аперазаў Герыёна па другой галаве. I гэта абвяла таксама, i яшчэ дзве рукi апусцiлiся, i ўжо чатыры нагi матлялiся ўнiзе i замiналi Герыёну iсцi. Тады Геракл адкiнуў дубiнку i схапiўся з велiканам урукапашную. Магутнымi рукамi ён абхапiў яго, i яны пачалi дужацца. Два мёртвыя целы перашкаджалi велiкану, лiшнiя рукi матлялiся бездапаможна па баках, лiшнiя ногi штурхалiся памiж нагамi - i неўзабаве прыйшлi Герыёну канцы.
Цяпер Геракл мог гнаць чырвоны статак. Чорны пастух уцёк. Чырвоны пастух забiты, i сам велiкан валяўся на зямлi вялiзнай мёртвай глыбай. Але статак не хацеў слухацца героя, валы не краналiся з месца. Геракл пачаў шукаць вакол, чым можна было б iх пагнаць, i знайшоў каля забiтага пастуха чырвоную дудачку. Ён прыклаў яе да вуснаў, дудачка заспявала, i чырвоныя валы паслухмяна ўсталi з зямлi i пайшлi за Гераклам. Акружаны чырвоным статкам, стаяў Геракл на беразе акiяна i чакаў.
Увечары прыплыла залатая лодка, i Геракл папрасiў Гелiёса перавезцi яго са статкам на зямлю.
– Што скажуць людзi, калi ўбачаць, што Сонца вяртаецца назад?
– сказаў Гелiёс.
Але смелы герой спадабаўся богу Сонца, ён аддаў яму сваю лодку, а сам застаўся начаваць на выспе.
У залатой лодцы Гелiёса Геракл давёз чырвоны статак да краю зямлi i пагнаў яго цераз горы, цераз чужыя краiны - у Грэцыю.
Па дарозе здарылася з iмi
Потым адзiн вол звалiўся ў мора; хвалi аднеслi яго ў Сiцылiю, i Гераклу трэба было, пакiнуўшы статак на Гефеста, плыць на выспу i бiцца з царом Сiцылii, якi не хацеў аддаваць вала.
Нарэшце, ужо непадалёку ад Аргоса, Гера, якая ўсяляк старалася перашкодзiць Гераклу, напалохала валоў, i яны разбеглiся. Ледзьве сабраў iх Геракл i прывёў у Мiкены. А цар Еўрысфей падарыў увесь чырвоны статак сваёй заступнiцы Геры.
Адзiнаццаты подзвiг
Геракл даходзiць да краю свету i здабывае яблыкi Гесперыд
Даўным-даўно, калi на светлым Алiмпе багi спраўлялi вяселле Зеўса i Геры, Гея-Зямля падарыла нявесце чароўнае дрэва, на якiм раслi залатыя яблыкi.
Гэтыя яблыкi вярталi чалавеку маладосць, i той, хто змог бы iх дастаць, нiколi б не састарыўся.
Але нiхто з людзей не ведаў, дзе знаходзiцца сад, у якiм расла дзiвосная яблыня.
Пакуль Геракл, па загаду цара, хадзiў па зямлi i змагаўся са страшыдламi, Еўрысфей у сваiм палацы старэў i з кожным днём рабiўся ўсё больш слабым i баязлiвым. Ён пачаў ужо баяцца, што Геракл, перамогшы ўсiх на свеце, перастане яго слухацца i сам захоча стаць царом над усёй Грэцыяй. Еўрысфей вырашыў паслаць Геракла так далёка, каб ён не вярнуўся назад. Цар загадаў герою здабыць тры залатыя яблыкi з дрэва маладосцi.
Геракл выправiўся ў свет шукаць залатыя яблыкi. Ён зноў абышоў усю Грэцыю з канца ў канец, пабываў у халоднай паўночнай краiне гiпербарэяў* i прыйшоў да ракi Эрыдану, дзе ўжо быў адзiн раз. Нiмфы пазналi яго, пашкадавалi i навучылi, каб ён папрасiў парады ў марскога цара Нерэя, якi бачыў усё, што схавана ад вока людзей.
* Так старажытныя грэкi называлi народ, што жыў на самай поўначы Грэцыi.
Геракл пайшоў да мора i пачаў клiкаць марскога цара. Хвалi хлынулi на бераг, i на шустрых дэльфiнах усплылi наверх вясёлыя Нерэiды, дочкi марскога цара, а за iмi паказаўся ўдалечынi стары Нерэй з доўгай сiвой барадой. Геракл завабiў яго на бераг, абхапiў сваiмi магутнымi рукамi i сказаў, што не выпусцiць яго, пакуль ён не скажа, дзе расце чароўная яблыня Геры. Нерэй раптам перакiнуўся ў вялiкую рыбiну, i яна выслiзнула з рук Геракла. Ён хуценька наступiў ёй на хвост - рыбiна засыкала i ператварылася ў змяю. Герой схапiў змяю i хацеў задушыць - змяя перакiнулася ў агонь. Геракл зачэрпнуў вады з мора, каб залiць агонь, - агонь ператварыўся ў ваду, вада пацякла ў мора. Герой перагарадзiў ёй дарогу i выкапаў ямку сваёй дубiнкай - вада ўзнялася з ямкi i стала дрэвам. Геракл выцягнуў меч i хацеў ссекчы дрэва - яно перакiнулася ў белую птушку. Геракл узлаваўся, схапiў свой лук i ўжо напяў цецiву. Тады Нерэй прыняў свой першапачатковы выгляд i расказаў Гераклу, што дрэва маладосцi расце на краi свету, у садзе нiмф Гесперыд, дачок тытана Атланта, што пiльнуе яго стовокi дракон, а Гесперыды сочаць, каб ён не заснуў нi ўдзень нi ўночы, i што дарога на край свету ляжыць цераз Лiвiйскую пустыню. Геракл загадаў, каб Нерэй перанёс яго цераз мора ў Лiвiю, i пайшоў шукаць край свету.
Доўга iшоў ён па сыпучых пясках пустынi i сустрэў велiкана ростам з карабельную мачту.
– Стой!
– закрычаў велiкан.
– Што табе трэба ў маёй пустынi?
– Я iду на край свету, шукаю сад Гесперыд, дзе расце дрэва маладосцi, адказаў Геракл.
– Тут я гаспадар, - сказаў велiкан.
– Я - Антэй, сын Зямлi. Я нiкога не прапускаю цераз пустыню; ты павiнен дужацца са мною. Калi пераможаш мяне пойдзеш далей. Калi не - застанешся тут.
– I ён паказаў на кучу чарапоў i касцей, напалову засыпаных пяском.