Героi Элады (З мiфаў старажытнай Грэцыi) (на белорусском языке)
Шрифт:
Нiчога не зробiш, давялося Гераклу дужацца з сынам Зямлi.
Спачатку яны кружылiся адзiн вакол аднаго, нiбы звяры, потым разам напалi адзiн на аднаго, сашчапiлiся рукамi i сцiскалi адзiн аднаго з усяе сiлы. Антэй быў вялiзны, цяжкi i моцны, як камень, але Геракл быў дужэйшы - ён павалiў велiкана на зямлю. Антэй адразу ж усхапiўся i рынуўся на Геракла. Зноў дужалiся яны, i другi раз Геракл павалiў Антэя. I зноў, дакрануўшыся да зямлi, Антэй хуценька ўсхапiўся i, смеючыся, адбiваў удары Геракла. Трэцi раз павалiў герой велiкана, i Антэй
Геракл здзiвiўся сiле велiкана. Раптам ён успомнiў, што Антэй - сын Зямлi, i зразумеў, што Зямля-мацi падтрымлiвала свайго сына i кожны раз, як ён дакранаўся да яе, давала яму новую сiлу. Тады Геракл iмклiва напаў на Антэя, схапiў яго, падняў угору i трымаў над зямлёй - i адразу Антэй страцiў сiлу i задыхнуўся ў магутных руках героя.
Геракл без перашкод пайшоў далей.
Нарэшце дабраўся ён да краю свету, дзе неба апускаецца да зямлi. Там, на самым краi, стаяў тытан Атлант i трымаў на сваiх плячах нябесны купал. Ён стаяў гэтак ужо шмат гадоў, таму што ўладар свету Зеўс прызначыў яго на гэту работу i нiхто за ўвесь час не падмянiў яго.
– Хто ты i чаго прыйшоў на край свету?
– спытаў Атлант Геракла.
– Мне патрэбны тры залатыя яблыкi з дрэва маладосцi, што расце ў садзе Гесперыд, - адказаў Геракл.
– Табе не дастаць гэтых яблык. Iх пiльнуе стовокi дракон, ён не спiць нi ўдзень нi ўночы i нiкога не падпускае да дрэва, - сказаў Атлант.
– Ды я магу памагчы табе: Гесперыды - мае дочкi.
Геракл узрадаваўся i пачаў прасiць тытана памагчы яму.
– Стань на маё месца, - сказаў Атлант, - i патрымай неба, а я пайду ў сад Гесперыд i прынясу табе тры залатыя яблыкi.
Геракл палажыў на зямлю сваю зброю i львiную шкуру, стаў побач з тытанам i падставiў плечы пад нябесны купал. Атлант расправiў стомленую спiну i пайшоў у сад Гесперыд. I пакуль ён хадзiў па яблыкi, Геракл стаяў на краi зямлi i трымаў на плячах неба. Нарэшце Атлант вярнуўся i прынёс тры залатыя яблыкi.
Геракл пачаў дзякаваць яму, але тытан сказаў:
– Каму трэба аддаць гэтыя яблыкi? Скажы, я пайду i аддам. Мне хочацца пагуляць па зямлi. Абрыдла стаяць нерухома тут, на краi свету, i трымаць гэтае цяжкае неба. Я рады, што знайшоў сабе замену. Бывай!
I ён хацеў пайсцi.
– Пачакай, - сказаў Геракл.
– Дай я толькi падлажу сабе на плечы львiную шкуру, каб нябесны купал не намуляў мне шыю. Пакладзi яблыкi на зямлю i вазьмi на хвiлiнку неба, пакуль я ўладкуюся зручней.
Атлант паклаў на зямлю залатыя яблыкi i зноў узвалiў неба сабе на спiну. Геракл падняў з зямлi свой лук i калчан, узяў тры залатыя яблыкi, захутаўся ў iльвiную шкуру, пакланiўся Атланту i пайшоў. Ён iшоў шпарка i нi разу не азiрнуўся. Але зоркi падалi дажджом, i ён здагадаўся, што Атлант злуецца i моцна трасе неба.
Схаваўшы залатыя яблыкi на грудзях пад плашчом, Геракл спяшаўся ў Мiкены i радаваўся, што выканаў i гэты загад цара.
–
– сказаў Геракл Еўрысфею.
Але цар быў так уражаны, убачыўшы перад сабою Геракла жывога i здаровага, што не ўзяў залатыя яблыкi i прагнаў яго прэч.
Геракл падаўся дадому i па дарозе думаў, што яму рабiць з залатымi яблыкамi. Раптам перад iм з'явiлася багiня розуму i мудрасцi Афiна.
"Мудрасць даражэй за маладосць", - падумаў Геракл i аддаў Афiне тры залатыя яблыкi.
А яна вярнула iх у сад Гесперыд на дрэва Геры.
Дванаццаты подзвiг
Геракл спускаецца ў царства мёртвых i перамагае Кербера
Усю зямлю з усходу да захаду абышоў Геракл, ваяваў i працаваў, змагаўся са страшыдламi i са злымi людзьмi, пракладваў дарогу на вяршыню гары, разам з Сонцам пераплываў акiян, дайшоў да края свету - i вярнуўся пераможцам.
Тады Еўрысфей, страцiўшы надзею пазбавiцца ад Геракла, вырашыў паслаць яго туды, адкуль нiхто са смяротных яшчэ нi разу не прыходзiў назад, - у краiну мёртвых, у падземнае царства Аiда.
Каля медных варот Тартара - каля ўвахода ў царства мёртвых - дрэмле на варце страшны трохгаловы сабака Кербер. У яго на шыi замест поўсцi выгiнаюцца чорныя змеi, хвост у яго - жывы дракон, а з разяўленых пашчаў вылятаюць тры языкi полымя. Калi адчыняюцца вароты i ў царства Смерцi заходзiць бледны цень чалавека, Кербер ветлiва вiляе хвастом i ад лютай весялосцi, стараецца лiзнуць прышэльца сваiмi вогненнымi языкамi. Але гора таму, хто захоча вярнуцца!..
Апошнi раз паклiкаў да сябе Геракла цар Еўрысфей i сказаў яму:
– Прывядзi да мяне Кербера з царства Аiда, i гэта будзе твая апошняя служба мне!
Геракл нiчога не адказаў i рушыў у дарогу..
Ён знайшоў пячору Тэнара, адкуль па русле падземнай ракi трэба было спускацца ў глыб зямлi.
Страшна жывому па сваёй ахвоце iсцi ў царства смерцi!
Геракл спынiўся каля ўвахода ў пячору, паглядзеў на зямлю ў квеценi, на сiняе мора, на ўвесь цёплы сонечны свет, i сумна i страшна зрабiлася яму. Але ён перасiлiў сум i страх i адважна ступiў у цемру. I адразу пачуў за сабой лёгкiя крокi. Гэта даганяў яго Гермес, крылаты вястун Зеўса, якога ўладар свету паслаў правесцi Геракла да Аiда. Гермес узяў героя за руку, i ўдвух яны пачалi спускацца ў падземнае царства.
Неўзабаве ў змроку забялела высокая скала: пад ёю ледзь чутна сонна струменiла цiхая рака, зарослая высокай травою без колеру i паху. Геракл нагнуўся да ракi, каб напiцца.
– Не пi, - спынiў яго Гермес, - гэта Лета, рака Забыцця. Хто нап'ецца вады з яе, той забудзе ўсё на свеце.
Яны пайшлi далей, i Геракл убачыў свайго старога настаўнiка i свайго юнага сябра, што памёр у паходзе. Геракл радасна кiнуўся да iх, працягваючы iм рукi, але яны глядзелi на яго нежывымi вачамi, не пазнаючы, быццам не бачачы яго, i, як ценi, слiзганулi мiма.