Гронкі гневу
Шрифт:
— Добра, самі раскажыце пра тую жанчыну, — згадзілася Эла.
— Уласна кажучы, — пачала Джэсі, — нашай камісіі не пасуе пляткарыць, але імёнаў я называць не буду. На мінулым тыдні сюды зайшла адна новенькая — камісія не паспела яшчэ з ёю пагаварыць. Прыходзіць, упіхвае мужавы штаны ва ўнітаз і кажа: «Нешта вельмі занізка і зацесна. У тры пагібелі гнешся. Няўжо не маглі прыладзіць вышэй?» — Члены камісіі ўсміхнуліся з пачуццём уласнай перавагі.
Эла ўставіла:
— Кажа: «Сюды зараз шмат не ўлезе». — Эла стойка вытрымала суровы позірк Джэсі.
Джэсі
— У нас вечныя непрыемнасці з туалетнай паперай. Па нашых правілах, выносіць яе адсюль не дазваляецца. — Яна гучна прыцмокнула языком. — На туалетную паперу скідаецца ўвесь лагер. — Памаўчаўшы момант, яна паведаміла: — Блок нумар чатыры пераводзіць паперы больш за ўсіх. Яе, пэўна, нехта крадзе. Пра гэта на агульным сходзе жанчын гаварылі: «У жаночым аддзяленні блока нумар чатыры пераводзяць занадта шмат паперы». І гэта пры ўсіх!
Маці слухала стаіўшы дыханне.
— Крадуць паперу?.. Нашто?
— Ну, такія непрыемнасці здараліся і раней, — сказала Джэсі. — Апошні раз яе ўзялі тры дзяўчынкі, каб выразаць з яе папяровыя лялькі. Што ж, мы іх злавілі. Але куды прападае папера цяпер, невядома. Не паспееш павесіць рулон, а ўжо нічога няма. Пра гэта на сходзе гаварылі. Адна жанчына прапанавала правесці званок, каб ён званіў кожны раз, як крутнецца рулон. Тады можна было б прасачыць, хто колькі бярэ. — Джэсі пакруціла галавой: — Проста не ведаю, як быць. Увесь тыдзень мне гэта спакою не дае. У блоку нумар чатыры нехта ўвесь час крадзе паперу.
З парога пачуўся жаласны голас:
— Місіс Буліт!.. — Члены камісіі павярнулі ў той бок галовы. — Місіс Буліт, я ўсё чула, што вы тут гаварылі. — У дзвярах стаяла жанчына, уся чырвоная і спатнелая. — На сходзе я не адважылася прызнацца, місіс Буліт. Ну не магла. Абсмяялі б ці яшчэ што.
— Пра што гэта вы? — Джэсі пайшла да яе.
— Ну, можа… мы… усё гэта мы… Але ж мы не крадзём, місіс Буліт. — Джэсі падступала да яе ўсё бліжэй, і твар усхваляванай жанчыны, якая прызналася ў сваёй віне, цяпер усыпалі буйныя кроплі поту. — А што нам было рабіць, місіс Буліт?
— Скажыце толкам, у чым справа, — патрабавала Джэсі. — Наш блок абняславіўся праз гэту туалетную паперу.
— Цэлы тыдзень, місіс Буліт. Цэлы тыдзень мы не ведаем, што з гэтым рабіць. А ў мяне, вы ж ведаеце, пяць дачок.
— Дык што ж яны з паперай робяць? — грозна запыталася Джэсі.
— Толькі карыстаюцца ёю. Слова гонару, толькі карыстаюцца.
— Як жа яны могуць! Чатырох-пяці кавалкаў зусім дастаткова за дзень. Што з імі такое?
Жанчына прамямліла:
— Панос. Ва ўсіх пяці. Мы амаль зусім без грошай. Яны наеліся няспелага вінаграду. У іх страшэнны панос. Кожныя дзесяць хвілін бегаюць. — І заступілася за сваіх дачок:— Але паперу яны не крадуць.
Джэсі перавяла дух.
— Дык трэба было адразу нам сказаць. Проста вы абавязаны былі сказаць. Праз ваша маўчанне ганьба лягла на блок нумар чатыры. А панос можа быць у кожнага.
Жанчына жаласна заныла:
— Не слухаюцца — ядуць яшчэ зялёны вінаград. А панос з дня на дзень робіцца ўсё мацнейшы.
Эла Самерс выпаліла:
— Медпункт.
— Эла Самерс, — прамовіла Джэсі, — я вам апошні раз нагадваю — вы не старшыня. — Яна зноў павярнулася да маленькай разгубленай жанчыны: — У вас грошай няма, місіс Джойс?
Жанчына засаромлена апусціла вочы:
— Няма. Але мы, магчыма, хутка знойдзем працу.
— Чаго вы галаву апусцілі? Нічога процізаконнага тут няма, — супакойвала яе Джэсі. — Збегайце ў Уідпэтчскую краму і вазьміце сабе прадуктаў. Лагер мае там крэдыт на дваццаць даляраў. Можаце ўзяць на пяць. А калі атрымаеце працу, вернеце доўг у цэнтральную камісію. Вам гэта было вядома, — строга прамовіла яна. — Як жа вы давялі да таго, што дочкі вашы галадаюць?
— Дабрачыннасцю мы ніколі не карысталіся, — адказала місіс Джойс.
— Гэта не дабрачыннасць, вы добра ведаеце, — угневалася Джэсі. — Ужо не раз было гаворана. У нашым лагеры дабрачыннасці няма. Мы яе не пацерпім. Дык збегайце ў краму і вазьміце сабе прадуктаў, а рахунак прынясіце мне.
Місіс Джойс нясмела запыталася:
— А калі так здарыцца, што мы не зможам выплаціць? У нас даўно няма працы.
— Як будзе магчымасць, выплаціце. А не будзе — гэта ні вас, ні нас не датычыцца. Адзін чалавек паехаў з лагера, а праз два месяцы грошы прыслаў. Вы не маеце права дапускаць, каб вашы дзяўчаткі галадалі ў нас у лагеры.
Місіс Джойс спалохана пазірала на Джэсі.
— Слухаю, мэм, — вымавіла яна.
— Абавязкова вазьміце ім сыру ў краме, — загадала Джэсі. — Гэта добра ад паносу.
— Слухаю, мэм. — І місіс Джойс шмыгнула за дзверы.
Джэсі разгневана павярнулася да членаў камісіі:
— Яна не мае права так фанабэрыцца. І перад кім? Перад сваімі людзьмі.
Эні Літлфілд сказала:
— Яна тут нядаўна. Можа, проста не ведала. Можа, раней ёй даводзілася карыстацца дабрачыннасцю раз ці два. І не затыкайце мне, калі ласка, рот, Джэсі. Я маю права гаварыць. — Эні зрабіла паўпавароту да маці. — Калі чалавек адчуў на сабе, што такое дабрачыннасць, гэта як кляймо застанецца на ім на ўсё жыццё. Наша дапамога не дабрачыннасць, а ўсё-такі яе ніколі не забудзеш. Ручаюся, Джэсі не паспытала гэтага на сабе.
— Не, — пацвердзіла Джэсі.
— А мне давялося, — гаварыла Эні. — Мінулай зімой. Мы пакутавалі ад голаду — я, муж мой і малыя. А тады заладзілі дажджы. Нехта нам параіў звярнуцца да Арміі выратавання. — Вочы ў Эні загарэліся лютасцю. — Мы галадалі… а яны прымусілі нас поўзаць перад імі дзеля абеду. Яны прынізілі нас. Яны… Ненавіджу іх! Можа, і місіс Джойс карысталася дабрачыннасцю. Можа, яна не ведала, што ў нас тут зусім не тое. У нашым лагеры, місіс Джоўд, мы нікому не дазволім займацца дабрачыннасцю. Не дазволім, каб хто-небудзь дапамагаў другому. Можна аддаваць адміністрацыі лагера, а яна ўжо раздасць каму трэба. А дабрачыннасці мы не дапусцім! — Голас у Эні зрываўся ад шаленства. — Ненавіджу іх! — паўтарыла яна. — Я ніколі не бачыла свайго мужа прыбітым, а гэтыя… гэтыя з Арміі выратавання дамагліся свайго.