Гронкі гневу
Шрифт:
Уілкі ўсклікнуў:
— Вось гэта я разумею! Ну і землякоп нам, та, трапіўся! Ён з кіркай, як з роднай.
Том адказаў:
— Я намахаўся ёю, дзе трэба — ух! Так, так, сэр, — ух! Не адзін год — ух! Прыемна лашчыць далонь — ух! — Пад яго ўдарамі адколвалася глыба за глыбай. Сонца паднялося ўжо над фруктовымі дрэвамі, і вінаграднае лісце адлівала золатам на лозах. Разрыхліўшы шэсць футаў канавы, Том ступіў убок і выцер з ілба пот. Яго месца заняў Уілкі. Рыдлёўка падымалася і апускалася, і груда выкінутай зямлі абапал канавы расла ў даўжыню.
— Я ўжо нешта чуў пра гэту цэнтральную камісію, — сказаў Том. — Значыць, вы ўваходзіце ў яе?
— Так точна, сэр! — адказаў Цімаці. — На нас ляжыць вялікая адказнасць. На ўсіх нас. Мы стараемся,
Том скочыў у канаву, і Ўілкі стаў з краю. Том загаварыў:
— А што з гэтай бойкай на танцах — ух! пра якую ён казаў? — ух! Што яны задумалі?
Цімаці ішоў следам за Ўілкі, і яго рыдлёўка скрэбла і падчышчала дно канавы, рыхтуючы яе пад трубу.
— Відаць, хочуць выжыць нас з лагера, — гаварыў ён. — Баяцца, што мы арганізуемся, думаю. Магчыма, яны маюць рацыю. Лагер наш — гэта і ёсць арганізацыя. Людзі клапоцяцца самі пра сябе. Струнны аркестр у нас найлепшы ў акрузе. Тым, хто галадае, адкрылі ў краме невялікі крэдыт. Пяць даляраў — на такую суму можаш узяць харчу, і лагер за цябе ў адказе перад крамнікам. З уладамі ў нас непрыемнасцей ніякіх не было. Відаць, гэта і палохае багатых фермераў. Не могуць засадзіць нас за краты — вось і страшна ім. Яны, пэўна, думаюць: тыя, што могуць самі сабой кіраваць, здольныя і на іншыя справы.
Том адышоўся ад канавы і выцер пот, які заліваў яму вочы.
— Вы чулі, што напісана ў газеце пра агітатараў у лагеры на поўнач ад Бейкерсфілда?
— Чулі, не глухія, — адказаў Уілкі. — Такое ўжо не першы раз.
— Дык вось, я адтуль. Ніякіх агітатараў там не было. Людзей, якіх яны называюць чырвонымі. І наогул, што гэта за людзі такія — чырвоныя?
Цімаці зрэзаў рыдлёўкай невялікі грудок на дне канавы. Белае шчацінне ў ягонай барадзе паблісквала на сонцы.
— Шмат хто цікавіцца чырвонымі, — усміхнуўся Цімаці. — І вось адзін тут у нас дазнаўся. — Ён прыпляскаў рыдлёўкай насыпаную на край канавы зямлю. — Ёсць тут у нас такі Гайнс. У яго ледзь не трыццаць тысяч акраў зямлі: персікі і вінаград — кансервавы завод і вінаробня. Дык ад яго толькі і чуеш пра чырвоных: «Гэтыя праклятыя чырвоныя давядуць краіну да пагібелі» і «Трэба гнаць адсюль гэтых чырвоных вырадкаў». А тут адзін хлапец, навічок у нас, аднаго дня слухаў, слухаў, пачухаў патыліцу ды кажа: «Містэр Гайнс, я ў гэтых краях нядаўна. Хто яны, тыя праклятыя чырвоныя?» А Гайнс адказвае: «Чырвоны — гэта той сукін сын, які патрабуе трыццаць цэнтаў у гадзіну, калі мы плацім дваццаць пяць». Хлопец падумаў, падумаў, зноў паскроб патыліцу і кажа: «Але ж, містэр Гайнс, я не сукін сын, а калі чырвоныя вось такія… дык я таксама хачу атрымліваць трыццаць цэнтаў у гадзіну. Кожны хацеў бы. Мы, містэр Гайнс, усе чырвоныя, каб на яго ліха». — Цімаці падраўнаваў рыдлёўкай дно канавы, і цвёрдая зямля заблішчала на зрэзе.
Том засмяяўся:
— І я б не ад таго. — Яго кірка высока ўзляцела і апусцілася, і грунт даў трэшчыну. Пот заліваў яму лоб, сцякаў каля носа і пабліскваў кроплямі на шыі. — А, чорт, — сказаў ён, — кірка — добрая рэч — ух! калі ты з ёю ў ладах — ух! А прыладзішся — ух! — і разам з ёю праца спорыцца — ух!
Яны ішлі адзін за адным, і канава паступова расла ў даўжыню, а сонца, усё вышэй падымаючыся ў ранішнім небе, абдавала іх спёкай.
Калі Том пайшоў, Руці яшчэ крыху паглядзела праз адчыненыя дзверы ў санітарны блок. Без Уінфілда, перад якім можна было павыхваляцца, храбрасць яе звяла. Яна ступіла босай нагой на цэментавую падлогу, але праз момант адхапіла нагу назад. З палаткі ў далёкім канцы праходу выйшла жанчына і пачала распальваць паходную жалезную печку. Руці зрабіла некалькі крокаў да яе, але свая палатка пацягнула яе назад. Яна ціхенька падкралася да яе і зазірнула пад брызент. Збоку, проста на зямлі, ляжаў дзядзька Джон, рот у яго быў адкрыты, з горла вырываўся булькатлівы, захлёбісты храп. Маці і бацька спалі, укрытыя коўдрай
— Ты даўно ўстала? — шэптам запытаўся ён.
Руці бясшумна, з асцярогай азіраючыся, павяла яго ад палаткі і, калі адышліся на бяспечную адлегласць, сказала:
— Я і не клалася. Усю ноч на нагах.
— Няпраўда, — сказаў Уінфілд. — Ты манюка.
— Няхай так, — адказала Руці. — Толькі калі я манюка, дык нічога табе не раскажу. Аднаго дзядзьку нажом зарэзалі, а потым прытупаў мядзведзь і звалок дзіцяня. А я табе пра гэта не раскажу.
— Ніякага мядзведзя не было, — няўпэўнена запярэчыў Уінфілд. Ён прыгладзіў валасы пальцамі і адцягнуў штаны ў кроку.
— Добра, няхай не было, — з'едліва сказала Руці. — І тых белых гаршчочкаў з таго самага, з чаго пасуду робяць, — памятаеш, у каталогах бачылі?
Уінфілд вылупіў на сястру вочы. Ён паказаў рукой на санітарны блок і запытаўся:
— Там?
— Я ж манюка. Ты ўсё роўна не паверыш, дык я і расказваць не буду.
— Пойдзем паглядзім.
— Я там ужо была. Пасядзела на іх. Нават папікала туды.
— А вось і не, — сказаў Уінфілд.
Дзеці пайшлі да будыніны, у якой быў санітарны вузел, і Руці цяпер ужо нічога не баялася. Яна смела ўвайшла туды першая. Уздоўж адной сцяны прасторнага памяшкання былі туалеты — адсекі з дзвярамі спераду. Белы фаянс у іх ззяў чысцінёй. Уздоўж процілеглай сцяны выстраіліся ўмывальныя ракавіны з кранамі, а насупраць увахода былі чатыры душавыя кабінкі.
— Вось, глядзі, — сказала Руці. — Гэта ўнітазы — як у каталогу. — Дзеці падышлі да аднаго туалета. Руці з паказной храбрасцю задрала спаднічку і села на ўнітаз. — Казала ж табе, я тут была, — сказала Руці, і ва ўнітазе пачулася цурчанне.
Уінфілд адчуў няёмкасць. Рука яго націснула на спускны рычажок, і раптам равучы палілася вада. Руці спалохана падскочыла і шарахнулася ўбок. Яны стаялі пасярод памяшкання і пазіралі на ўнітаз. Вада ў ім усё яшчэ булькатала.
— Гэта ты ўсё, — сказала Руці. — Падышоў і зламаў. Я бачыла.
— Не, я не ламаў. Далібог, гэта не я.
— Я ж сама бачыла. Да добрых рэчаў цябе і блізка падпускаць нельга.
Уінфілд паныла апусціў галаву. Потым глянуў на Руці, і вочы ў яго наліліся слязьмі, падбародак задрыжаў. І Руці пашкадавала яго.
— Ну нічога, — сказала яна. — Я не паскарджуся на цябе. Мы скажам — так і было. Скажам, мы сюды і не заходзілі нават. — Дзеці пайшлі з памяшкання.
Сонца ўжо ледзь дакраналася да краю гор і свяціла на жалезныя рыфленыя дахі пяці санітарных блокаў, на шэрыя палаткі і на чыста падмеценыя дарожкі між імі. Лагер прачнуўся. У паходных печках гарэў агонь, у печках, зробленых з газавых бітонаў і ліставога жалеза. У паветры цягнула дымком. Полкі палатак былі адкінутыя, і людзі расхаджвалі па лагеры. Перад Джоўдавай палаткай, паглядаючы па баках, стаяла маці. Убачыўшы дзяцей, пайшла ім насустрач.
— Я ўжо не ведала, што і падумаць, — сказала яна. — Не ведала, дзе вас шукаць.
— А мы проста так хадзілі, глядзелі, — адказала Руці.
— А Том дзе? Вы яго не бачылі?
Руці напусціла на сябе важны выгляд.
— Так, мэм, бачылі. Ён пабудзіў мяне і сказаў, што перадаць. — Дзяўчынка замаўчала, каб падкрэсліць сваю значнасць.
— Ну, што? — нецярпліва запыталася маці.
— Ён прасіў перадаць табе… — Руці зноў замаўчала і глянула на Ўінфілда, ці бачыць ён, якая ў яе важная роля.