Мая Іліяда

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч

ІІ

І сонца, І дзень, І паўночны цень, І раніца ў сумнай журбе... Гады сплываюць, І дні лятуць, А я ўсё шукаю цябе. Без каня і асла, Без глытка вады Я іду па міжгор'ях сухіх І часам цалую твае сляды І зноўку губляю іх. Дзе тая крыніца, каля якой Пераседзела поўдня пажар, Дзе той горны дуб, Што лістотай сваёй Зацяняў ад сонца твой твар? Што мне дзюба грыфа, Джала змяі, Аднарога смяротны рог?! Я ў барса спытаю, Сцежкай якой Можна ўпасці да любых ног. Не знікай! Злітуйся! Над зямлёй Таеш ты, як над сакляй дым. І ўсё ж каханне са мной, са мной, Як Яйла, Чатырдаг і мора - са

мной І ўсё ж каханне са мной... У сэрцы маім. 

Фантан слёз 

Капаюць слёзы, слёзы, слёзы, слёзы, Капаюць слёзы зусім як калісь, калісь, калісь, Нібы ўспаміны аб сонцы, аб танцы вясеннім бярозавым І аб навекі далёкай зямлі, зямлі, зямлі. Дзікі налёт і гадзюка аркана. О божа наш мілы! Дай нам радзіму, бо сэрцы аб ёй толькі б'юць, Дай нам, глухі, лебядзіныя белыя крылы, Каб даляцець на старонку, старонку, старонку сваю. Плачам за краем, нібыта за страчаным раем, Тужым па лепшай на свеце сваёй старане Ў гэтым тужлівым, пустынным Бахчысараі, Ў гэтай цясніне, дзе божаму свету канец. Выйсце? Іх два. І абое замкамі замкнёны: Злева - пустэчы, дзе косткам бязрадасна тлець, Справа - гняздо караімаў і пракажоных, Горад ізгояў, пячорны Чуфут-Кале. Дзе вы, далёкі наш Нёман, Дняпро, Белавежа? Клетка і скалы вакол, і нябёсы дзярэ мінарэт. Хана пяшчота праклятая, еўнуха вежа, Чахлы садок, і фантан, і гарэм, гарэм, гарэм. Змоўч на хвіліну. Не плюскай... Молім... Не плюскай... Падае кропля і ціха, так ціха звініць, Быццам расінкі вясёлак з дубоў беларускіх Ў срэбныя чашы лясных беларускіх крыніц.

Штыль 

Якая прыгажосць!
– Самкнёны веі. Якая цішыня!
– Вады не чуць... І ветразі абвіслыя на рэях, Нібыта ў сне, не дрогнуць, не дыхнуць. Паміж нябеснай і марскою смагай Над караблём, што да змярцвення звык, Арол на мёртвых рэбрах Аю-дага, Як джала, сонцу высунуў язык. Праплысці б рэкамі радзімы ранняй, Пачуць хаця б на міг прызыўны звон: Радзімы кліч, кліч буры, кліч кахання, Якім чужыя штыль, спакой і скон. 

Сэрца гары 

Між скалаў вугальна-чорных Ля вогнішча мару адзін, І мыс, што спусціўся ў мора, - Вастраносы, пачварны дэльфін. Мора цьмянае, мора шырокае, Ціха хлюпае хлопчык-прыбой, І зорка, як вышняе вока, Сочыць з вышынь за мной. І ў душы маёй сум і радасць. Я - у ракавіне скалы, Быццам маг на вялізнай эстрадзе Перад тварам ночы і мглы. І, як гэта належыць магу, Чарадзействую я ля агню, Спяваю гімн Карадагу І яго неспакойнаму сну. Ты змагаўся з небам без жаху. Сек нябесны цябе ятаган, І расколіна Гяур-Баха, Быццам шнар на табе, тытан. Спіш? Не веру. Пагрозным валам Ты ўзмятнуўся над злым і гнілым. Часам гул: шматтонныя скалы... Толькі кроплі... А што, як валы?.. Мы падобныя. Радасна, мусіць, Лаву-кроў да кроплі праліць Дзеля роднай маёй Беларусі, Дзеля ўсіх народаў зямлі. Душыць змрок, і густа і глуха, І ў чаканні далёкай зары Я, прыпаўшы да каменя вухам, Чуйна слухаю сэрца гары. 

На роднай магiле 

Тыя цёмныя цісы і цёмныя кіпарысы, Тыя зарасці лаўраў і леташняй ссохлай травы, І туманныя горы з Яйлою, марознай і лысай, Над якімі ўсё цягнуць і цягнуць у родны наш край журавы, Тыя, белыя з ярасці, тыя гуллівыя рэкі, Хмар чароды, што снежнай вадой набіваюць валлё, - Не забуду я іх, не забуду ніколі, давеку, Не забуду, як ты, што засыпаны крымскай зямлёй. І прабач за пралескі. Табе б васількі і рамонкі, Але доўга яшчэ не цвісці ім на нашых палях. Там вада памярцвела гайдаецца ў чорных палонках, Там зіма, там на схілах адных і растала зямля. Я скажу табе тое, чаго не сказаў бы я людзям, Пастаю тут з гадзіну з апушчанай галавой, А пасля... Што пасля?.. Суцяшэння няма і не будзе: Я вярнуся дадому, а ты - да самоты сваёй. Не сумуй, што далёка твой край і зялёны і сіні, Што пралётныя жоравы граюць на весняй трубе: Я хацеў бы і скону, і смерці ў далёкай чужыне, Толькі б вочы юнацтва любілі мяне, як цябе. Гэта дзіўна, што мёртвым часамі зайздросцяць жывыя, Тым, што песцілі парасткі, нішчылі

ламаўё... Хай канец, хай атлантаў цяжар на маю несагнутую выю, Толькі б вечнае шчасце каханай старонцы маёй. 

Сапернiца 

Супакоены ўспамін праз трыццаць год 

Зноў у старасці будзе Таўрыда. Але ў сэрцы спакой скамянее, І прыпомню без болю словы пяшчотнай і дарагой:  - Што ў цябе часамі, каханы, так вільготна вочы сінеюць? Ты кагосьці недзе пакінуў? Ты часамі сумуеш па ёй? Ветрык нячутны з мора. Цішыня рытмічна ракоча, У вільготнай пахучай цемры магнолій белы падман.  - У яе, напэўна, мой любы, глыбокія сінія вочы?  - Так ( і Свіцязь успомніў), чысцейшых і глыбшых няма. Рука на грудзях высокіх. Плыве ў нязнанае ложак. Цёмных вачніц таямніца, і голас - журботны ўздых: – Яна, мой апошні, напэўна, вельмі-вельмі прыгожая?  - Так ( і Нёман успомніў). Яна прыгажэй за ўсіх. На горных вяршынях пад ветрам, дубоў вясёлыя гульні, Мора прыбой блакітны, бэзавы скал прыбой.  - Што? Памёрла? Ці, можа, здрадзіла? Не было ў вас мовы агульнай?  - Так, была калісьці маёю, так, не хоча быці маёй. * * * Ўсё мінула. Тады ж мінула... Па-ранейшаму неба сіняе, Але нашу ростань апошнюю ўкрыў няўмольнага часу дым. Не хацела дзяліць кахання з другой, з вялікай жанчынай, Хай сабе ў той час і нялюбай, хай сабе заручонай з другім. Ўсё жыццё абрыкосы квеценню дарэмна твой след замяталі... Не вынесла ценю ўспамінаў і начнога дрыжання вей, Бо да скону жадала мяне, бо, як сонца, мяне кахала, Бо любоў мая пралівалася - Хай часамі - Тугою вачэй. 

Падмогi! 

Хай заб'юся - не збочу з дарогі. Аб граніт падковы звіняць. На ўнамёт распластаныя ногі Пена падае з храпы каня. З не майго, з непатрэбнага раю Ў родны край, дзе змагаўся, дзе быў, Я імчуся, бо там адбіраюць Ўсё святое, што знаў і любіў. Цераз бурыя гораў цясніны, Дзе ваўчыныя крочаць агні, - На палынны стэп, на раўніну, Дзе вось-вось закрычыць цягнік. Загалосіць, заплача ў трывозе, Пабяжыць да забытых дубоў, Бо цябе ў белы свет завозяць. Бо сказалі: забыў я любоў. О, не вер! Хай агонь не згасае! Азары ім дарогу мячу! Я з табой! Ты мой боль! Я кахаю! Меч са мной! Я скачу. Я скачу, Ўспамінаючы песню былога, Як песню сённяшніх дзён: "Каханне на ложку ў другога... Рві жылы, мой белы конь". 

Таўрыдзе

Тут мяне, бы ўвесь сусвет, кахалі, А пасля ў руін нябыт звялі... Што ж забыў я ў гэтых голых скалах? Што рабіць мне на тваёй зямлі? Але ўсё ж за шнары новых ранаў, За прыбой марскі ў начной журбе, За пяшчоту, здраду і адданасць Я, Таўрыда, дзякую табе. Апускаю зноў сваё забрала... Вечнай будзь... Мінай цябе канец За любоў, што ты ў мяне забрала, За любоў, што ты вярнула мне. 

VI. Вяртанне

На пачатак "Каласоў пад сярпом тваiм..."

Шчаслівы паўнатою сталай сілы. Спакойнае натхненне гоніць сон. Далёка ад мяне калыска і магіла, І слабасць дзён вясны, і мудрасць зімніх дзён. Дні, як вякі, амаль не маюць меры, І сіла ў рукі просіцца мае. Пры новым дрэве я паклаў сякеру, Каб на світанні ў рукі ўзяць яе. Хай шлях даўгі ты не дасі мне, доля. Зрабіўшы ўсё і дзён спыніўшы бег, Спакойна потым лягу я, як поле, Пад чысты і халодны зімні снег. 

Мужныя мятлушкi

Дождж. І ў дажджы гэтым пух таполяў, Ветрам узняты з зямлі і з дрэў, - Ўгору ўзлятае з чорнага долу Пад безупынны грымотаў напеў. Сэрцу здаецца: праз хмарныя патлы, Праз бліскавіцы, што б'юць у крыло, Не хлапякі, а белыя мятлушкі, Мужныя мятлушкі цягнуць на ўзлёт. Мужны народ у прыцемку чорным, Белы народ, што не хоча змаўчаць, Смела ірвецца ўгору і ўгору, Проста насустрач пагрозным мячам.