Залатая дзіда
Шрифт:
— Яшчэ вас там не хапала, — незычліва сказаў дзядуля і пайшоў праз агарод да ямы.
Базыль глядзеў яму ўслед. Дзядуля прайшоў цераз агарод, наблізіўся да купінкі хвайнячку. Хвайнячок густа расце перад самай ямай, затуляе пагорак. Калі б не гэтыя дрэвы, то і з падворка можна было б убачыць, што робіцца там.
— Братка, — паклікаў Раман. Базыль павярнуўся да яго.
— Чаго?
— Братка, наш татка не растрасе Бурхана?
Базыль прысеў на прызбу. Побач прымасціўся Раман.
— Дык не растрасе?
— Не ведаю, — шчыра
— Усё роўна Бурхан яму не скажа, дзе знаходзіцца Марыся. Ён жа не ў сабе. А татка будзе трасці яго, пакуль… — Раман не дагаварыў, заморгаў вачыма.
— Ты хацеў сказаць, што наш татка будзе трасці Бурхана, пакуль з яго душу не вытрасе? — здагадаўся Базыль.
— Хацеў. Але ж у Бурхана няма душы. Братка, як ты думаеш: Бурханава душа не накінецца на татку?
Базыль не паспеў адказаць, бо на агародзе пачуліся знаёмыя галасы, і неўзабаве з-за хлява паказаліся дзядуля і бацька. Базыль з Раманам усхапіліся і падбеглі да іх.
— Татка, ты Бурхана не дапытваў? — адразу ж пацікавіўся Раман.
Бацька развёў рукамі.
— Хацеў дапытаць, ды што з яго возьмеш? І праўда, ён не ў сабе.
— Яго цяпер мужчыны вартуюць?
— Вартавалі, але я ім сказаў, каб дамоў ішлі. Са звязанымі рукамі ён з ямы не вылезе.
Раман хацеў яшчэ аб нечым запытацца, але дзядуля яго апярэдзіў:
— Не назаляй бацьку, не лезь з роспытамі.
Базыль моўчкі пагадзіўся з ім. Праўду кажа дзядуля. Навошта роспытамі дакучаць бацьку? Яму цяпер не да таго. Яму трэба хоць крыху супакоіцца, адпачыць. Праўда, невядома, ці ён супакоіцца. Усё роўна будзе грызці яго нуда. Калі б Марыся была дома, то, канешне, адразу супакоіўся б. Радаваліся б яны з маці. І Марыся бегала б па падворку, весела шчабятала. Бегала б… А ці весялілася б сястрычка? Яна ж такога страху набралася! Мусіць, не хутка засмяецца, калі і ўдасца бацьку яе выратаваць.
— Годзе стаяць на двары. Хадземце ў хату, — паклікала маці.
— Дзядуля, — падаў голас Раман, — ты казаў татку, што Бардун у Бурхана душу адабраў?
— Усё сказаў,— коратка адказаў дзядуля.
— Цяпер Бурхан што робіць?
— Сядзіць у яме і балбоча.
— Што балбоча?
— Што сліна да губ прынясе.
— Ягоная душа разам з ім сядзіць? Ці зноў у яго ўсялілася?
— Трасца яго ведае! — з горыччу прамовіў дзядуля. — Не па-людску ён жыў, не па-людску і скончыць. Шмат грахоў у яго назбіралася — як і ў Бардуна. А здараецца, што і адзін грэх цягне чалавека камнем на дно.
— Дзядуля, — запытаўся Базыль, — чаму на Бардуна няма пакарання?
Дзядуля глянуў на Базыля:
— Ён, унучак, пакараны. Раней жыў у вёсцы, з людзьмі, а цяпер у лесе сядзіць. Адзін, як воўк. Хіба гэта малое пакаранне?
"І праўда, гэта немалое пакаранне", — падумаў Базыль.
У гэты дзень Раман і ён, Базыль, ляглі спаць раней, чым звычайна, а назаўтра прачнуліся рана-раненька. Ды ў хаце ўжо не было ні маці, ні бацькі, ні дзядулі.
Паснедаўшы, Раман неспадзявана прапанаваў:
— Братка,
— Навошта ён табе спатрэбіўся? — здзівіўся Базыль.
— Проста паглядзім, і ўсё.
— Раман, а калі Бурханава душа на цябе накінецца?
— Не накінецца. Яна ж разам з ім сядзіць у яме. Учора дзядуля казаў, што і яна там. На бацьку яна не накінулася.
— На бацьку не накінулася, а на цябе накінецца.
— А можа, Бурхана ўжо выцягнулі з ямы? Мне здаецца, што татка з дзядулем таксама да ямы пайшлі. Пабеглі, праверым.
Зразумела, чаму Раман пасмялеў. Думае, што мужчыны Бурхана з ямы выцягнулі, кудысьці ў іншае месца павядуць. Магчыма, выцягнулі, павядуць. Можа, бацька з дзядулем якраз там?
— Добра. Праверым, — пагадзіўся Базыль.
Яны выйшлі з хаты і паімчаліся праз агарод па вільготнай ад расы разоры. Вось і хвойнічак на ўзмежку. Мінуўшы яго, яны ўбачылі… Бардуна.
— Ляж! — скамандаваў брату Базыль і, выцягнуўшыся, лёг на зямлю.
"Чаму ж тут ходзіць вядзьмак? — думаў ён. — Што яму спатрэбілася ў вёсцы? Няўжо зноў нас з Раманам хоча злавіць?"
Бардун, убачылі яны, падышоў да ямы, стаў на карачкі, узіраючыся ў дзірку, пасля ўсхапіўся, узяў лесвіцу, якая ляжала непадалёку, паставіў яе ў яму і палез.
— Братка, а чаго вядзьмак у яму палез? — прашаптаў Раман.
— Хоча Бурхана вызваліць, — здагадаўся Базыль.
— Што ж нам рабіць?
Базыль ужо ведаў, што будзе рабіць. Трэба бацьку знайсці. Ён мужчын пакліча. Няхай і Бардуна звяжуць. Няхай у яме разам з Бурханам сядзіць.
— Пабеглі,— звярнуўся Базыль да брата. — Бацьку скажам.
Яны ўсхапіліся, прабеглі цераз агарод, выскачылі на вуліцу і штосілы прыпусціліся да ракі. Там, ведаў Базыль, абавязкова павінны быць аднавяскоўцы. Бацька казаў, што ўсе мужчыны вярнуліся з лесу. Канешне, аднавяскоўцы, стоячы на беразе, чакаюць іх.
Да ракі яны так і не дабеглі. Насустрач ішоў дзядуля.
— Дзядуля! — яшчэ здалёку крыкнуў Раман.
— Што? Што зноў нарабілася? — запытаў дзядуля, калі яны падбеглі да яго.
— У нас… Там… — пачаў Раман.
— Дзядуля, Бардун у вёсцы, — паведаміў Базыль. У дзядулі аж твар перасмыкнуўся.
— Бардун? Вы яго бачылі?
— Нядаўна бачылі. Ён у яму палез. Хоча татарына вызваліць, — сказаў Базыль.
Што прынясе свята?
— Вы не абазналіся? — запытаў дзядуля.
— Дзядуля, гэта Бардун. Ён лесвіцу ў яму паставіў і палез! — усклікнуў Раман.
— Бач, што выходзіць, — прагаварыў дзядуля. — Хоча татарына вызваліць.
— Трэба мужчын паклікаць, — сказаў Базыль.
— Уцячэ, пакуль іх паклічам, — не пагадзіўся з ім дзядуля.