Залатая дзіда
Шрифт:
— Раман, — звярнуўся Базыль да брата, — ты дома пабудзь, а я ў лес пайду.
— Чаго цябе туды панясе?
— Я думаю, што Бардун у лес пабег. Ён пабаіцца заставацца ў вёсцы. Ведае, што мы мужчынам пра яго раскажам. Яны яму не даруюць за тое, што Бурхана вызваліў. Ён яшчэ не паспеў пераправіцца праз раку. Я даганю яго і назіркам за ім пайду. Бардун ведае, дзе знаходзяцца татары.
— Ну і што?
— Ён адразу пабяжыць туды, дзе яны хаваюцца. Яму захочацца праверыць, ці там яны. І я праведаю, дзе гэты атрад.
— Праведаеш і паведаміш нашым мужчынам-воям? — здагадаўся Раман.
— Вядома, паведамлю.
Раман нейкі час стаяў, адкрыўшы рот, а пасля ўсклікнуў:
— І я з табою пайду!
Такога Базыль ад яго не чакаў. Хоча разам у лес пайсці. Няўжо забыўся, як ад татараў уцякалі, як Бардун запыніў?
— Раман, калі зноў трапім у рукі Бардуна, то на гэты раз ён нас не выпусціць. Не спадзявайся.
— Не заўважыць ён нас. Мы пачакаем, пакуль цераз рэчку пераправіцца. А ў лесе… У лесе ад кусціка да кусціка будзем перабягаць. Ён нават не падумае, што мы за ім сочым.
Базыль тупнуў нагою:
— Дома заставайся! Раман апусціў галаву.
— І дзядуля ў лесе, і татка ў лесе. І ты пойдзеш у лес. Я без цябе тут сабе месца не знайду.
Базыль уздыхнуў. Не, не пераканаеш яго, нічога яму не дакажаш. Болей няма як марудзіць. Бардун зараз праз раку пераправіцца, схаваецца ў лесе. Там яго не знойдзеш.
Базыль махнуў рукою.
— Ну, як хочаш. Толькі каб пасля не наракаў на мяне.
Мінуўшы хвайнячок, яны ўзышлі на пагорак. За пагоркам — балота, парослае аерам. Аер тут густы, высокі. Ёсць такія купіны, што дарослы з галавою схаваецца. Адразу за балотам — рака, дзе звычайна стаяць чаўны. Гэтае месца — чорны тарфяны бераг — у вёсцы называюць Перагноем.
Базыль, захіліўшыся рукою ад сонца, пачаў углядацца ўперад і ледзь стрымаўся, каб не ўсклікнуць: па балоце прабіраўся да ракі Бардун.
— Вунь ён! Вунь! Бачыш? — тыцнуў пальцам Раман.
— У лес ідзе, — сказаў Базыль. — А ты мне не верыў. Яны збеглі з пагорка і, расхінаючы рукамі аер, пайшлі па балоце. На ўскрайку балота Базыль стаў, пачаў уважліва аглядацца. Ні душы.
— Няма Бардуна? — падаў голас Раман.
— Няма.
— Братка, ён на той бераг пераплыў. Ён да лесу па лазе прабіраецца.
Так, на тым беразе лазняк, які выводзіць у самы лес. Правільна разважае Раман. Па лазняку прабіраецца Бардун да лесу. Не хоча, каб з вёскі яго заўважылі. Што ж, няхай прабіраецца па лазняку. Усё роўна яго можна апярэдзіць. У лазняку шмат сцяжынак пратаптана. Ён, Базыль, ведае, якая з іх хутчэй прывядзе да лесу.
— Базыль, мы знойдзем Бардуна? — прагаварыў Раман. Базыль павярнуўся да яго.
— Ідзі дамоў. Яшчэ не позна.
— Не. Я з табою.
— Не адставай, калі са мною, — прамовіў Базыль і выбег на бераг.
Яны ўскочылі ў човен, які стаяў з краю. Базыль узяў у рукі вясло, адштурхнуўся. Човен паплыў, разразаючы
— Братка, дзе той човен, у якім Бардун пераплыў? — запытаў Раман.
Базыль, вяслуючы, глядзеў на бераг, парослы асакой. Там цяжка схаваць човен. А непадалёку, калі падняцца па рацэ ўверх, ёсць старыца — даўняе рэчышча ракі. Старыца зарасла не толькі асакой, але і чаротам. У чароце, пад навіслай над вадою лазой, можна не адзін гэткі човен схаваць. Можа, Бардун дзесьці там затаіўся, пазірае на іх? Во ўзрадуецца, калі зловіць у кустах!
Човен уткнуўся носам у бераг. Базыль, трымаючы напагатове вясло (гэтым ён вырашыў бараніцца), стаяў, прыслухоўваючыся.
— Няма Бардуна. Ён у лес прабіраецца, — падаў голас Раман. — Калі б быў тут, то выскачыў бы.
— Няма. Прабіраецца, — з палёгкай уздыхнуў Базыль. Яны вылезлі з чоўна і па знаёмай сцяжынцы неўзабаве выйшлі на лясны ўскраек.
— Што цяпер будзем рабіць? — запытаў Раман.
— Хавайся за куст. Зараз Бардун з лазы вылезе. Я думаю, што мы яго апярэдзілі,— сказаў Базыль.
Яны схаваліся за куст, прыселі. А Бардуна ўсё няма і няма, не паказваецца з лазы.
— Братка, дзе ж Бардун? — запытаў Раман.
Базыль устаў. Так, цяпер вядома, дзе вядзьмак. Ужо ў лесе ён. Не ўдалося яго апярэдзіць. У лесе яго не знойдзеш. Лягчэй іголку ў стозе сена знайсці.
— Братка, пойдзем дамоў? — прамовіў Раман.
Назад… Дамоў… Уцёк вядзьмак. Пойдзе туды, дзе хаваюцца татары. Туды пойдзе… А пасля? Пасля ён вернецца ў сваю хаціну. У хаціну… Яна ж знаходзіцца непадалёку ад таго возера, па якім яны на чоўне ехалі, ратуючыся ад татараў. Ёсць выйсце. Не так шмат азёраў у лесе. Бардунову хаціну будзе няцяжка знайсці, калі ад возера да яе кіравацца.
— Базыль, чаго стаіш? Пойдзем дамоў? — напомніў Раман.
— Не. Нам трэба нашых вояў убачыць. Мы дапаможам ім знайсці Бардунову Хаціну. Яны запытаюць у яго, дзе знаходзяцца татары.
— Так ён ім і скажа.
— Скажа, калі прыціснуць. Бацька з ім не будзе тары-бары разводзіць. Яму трэба Марысю выратаваць.
— Ты ведаеш, дзе нашы мужчыны-воі? Як мы іх убачым?
— Убачым. Думаю, што яны па ўсім лесе рассыпаліся.
— То давай пагукаем. Пачуюць — самі сюды прыскачуць.
— А калі Бардун пачуе? Ён адразу пазнае, што мы гукаем. З ім, сам ведаеш, жартачкі кепскія.
— Кепскія, — кіўнуў галавою Раман.
— Хадзем, — сказаў Базыль. — Павінна ж нам пашчасціць.
Яны пацягнуліся ў глыб лесу.
— Базыль, вось каб цяпер знянацку выскачыў Бардун у мядзведжай шкуры, што б ты зрабіў? — парушыў маўчанне Раман.
Базыль зірнуў на яго. Адно з двух было б, калі б такое здарылася: альбо са страху здранцвелі, альбо наўцёкі прыпусціліся.
— Базыль, дзядуля нам казаў, што прародзічам беларусаў быў мядзведзь. Памятаеш? — зноў прагаварыў Раман.