БЕЛАРУСЬ УЧОРА І СЯНЬНЯ
Шрифт:
а) беларускім прадстаўніком павінна быць адведзена 25% агульнага ліку месц у Летувіскай Тарыбе (Сойме);
б) дадзена адно Міністэрства;
в) асыгнованы на арганізацыю беларускай тэрыторыі сумы, прапарцыянальна лічэбнасьці і тэрыторыі;
г) Летувіскі Урад павінен стаяць за цэласьць заходніх беларускіх граніц;
д) беларуская тэрыторыя ў Летувіскім Гаспадарсьцьве станавіць павінна аўтаномную адзінку з мовай урадовай беларускай. Назначэньне ўрадовых асоб на беларускую тэрыторыю павінна адбывацца з ведама і за згодай Беларускага Сакратарыяту;
е) павінна быць безадкладна ўстаноўлена асобная беларуская
На моцы памянёных умоў шэсьць сябраў Віленскай Беларускай Рады: В. Ластоўскі, I. Луцкевіч, Я. Станкевіч, кс. В. Талочка, К. Фалькевіч і Д. Семашка уступілі 27 лістапада ў склад Летувіскай Дзяржаўнай Рады, а былы Старшыня Рады 1-га Беларускага Ураду ў Менску Язэп Варонка з 1 сьнежня 1918 г. прыняў пасаду Міністра Беларускіх Спраў у Летувіскім Урадзе.
Уступаючы ў склад Летувіскай Тарыбы, беларускія дэлегаты злажылі 27 лістапада наступную дэклярацыю:
«Беларуская Рада, выбраная на Канфэрэнцыі 25—27 студзеня 1918 г. прадстаўнікамі беларускага насяленьня на захад ад лініі старога фронту, апіраючыся на пастановы названай Канфэрэнцыі і маючы ідэалам утварэньне фэдэратыўнага Летувіска-Беларускага Гаспадарства, дзеля важнасьці перажыванага моманту, знайшла патрэбным прыступіць да канкрэтнай работы з Летувіскай Тарыбай як адзіным цяпер існуючым летувіскім прадстаўніцтвам.
Беларуская Рада верыць, што два народы, злучаныя гістарычна і эканамічна, падаўшы адзін аднаму руку, патрапяць здабыць сабе вольнае і незалежнае жыцьцё, ідучы дарогай дэмакратычнага будаўніцтва агульнае Дзяржавы».
Міністар Беларускіх Спраў, уходзячы ў склад Ураду, таксама злажыў Старшыне Рады Міністраў 9 сьнежня 1918 г. сваю дэклярацыю, у якой, між іншым, гаварыў:
«Пастаўлены выказваць і абараняць інтарэсы беларускіх жыхароў у граніцах новабудаванага Летувіскага Гаспадарства, зьяўляючыся староньнікам народаўладзтва і згоднага хаўруснага жыцьця ўсіх народаў, заканчэньнем дзяржаўнага будаўніцтва Летувы я лічу заснаваньне незалежнай Летувіскай Народнай Рэспублікі ў фэдэрацыі з суседзямі, якая найболей будзе адпавядаць яе інтарэсам, з аўтаномным упраўленьнем дзеля тых частак, якія ўсуцэль заселены нелетувіскай нацыянальнасьцю і акажуцца ў граніцах новабудаванага Гаспадарства і з нацыянальна пэрсанальнай аўтаноміяй дзеля ўсіх меншасьцяў у Гаспадарсьцьве наагул».
Так пачалася супольная праца беларусаў з летувісамі і супольнае змаганьне за сваю незалежнасьць і дабрабыт. Нажаль, сілы ворагаў былі далёка большыя. Летувісы, а з імі і сябры Беларускага Ураду і беларускія вайсковыя аддзелы прымушаныя былі адступіць у Ковеншчыну. Бальшавікі, заняўшы Вільню 27 лютага 1919 г., абвесьцілі злучэньне Савецкае Беларусі і Летувы ў вадну Савецкую Беларуска-Летувіскую Рэспубліку.
Тымчасам 23 красавіка 1919 г. польскім легіёнам Я. Пілсудзкага ўдалося адабраць Вільню ад бальшавікоў. Мала таго, легіёны далей пасоўваліся на ўсход аж за Менск. Разгарэлася польска-бальшавіцкая вайна. Польская армія, ясна, несла з сабой для Беларусі палёнізацыю, аднак Язэп Пілсудзкі выдаў адозву да жыхароў Вялікага Княства Літоўскага, заяўляючы, што ён ідзе вызваліць іх, што нясе ўсім свабоду, што ўсе будуць вольныя і роўныя — «Wolni z wolnymi, rowni z rownymi» i што ён змагаецца «за нашу i вашу свабоду».
Некаторыя верылі гэтаму, прыхільна спатыкалі палякоў, тым больш што маршал Пілсудзкі дакляраваў падтрымаць арганізацыю беларускіх вайсковых аддзелаў, дзеля чаго
Беларускі Урад знаходзіўся і дзеіў за межамі. У Парыжы, дзе адбываліся мірныя перамовы. дзе падпісваўся г. зв. Вэрсальскі трактат, які няшчасна дзяліў Эўропу, працавала дэлегацыя пад кіраўніцтвам А. Луцкевіча, на Украіне працавалі А. Смоліч, А. Цьвікевіч і Галавінскі, у Нямеччыне — Заяц, Захарка і Бялевіч, у Летуве — Крэчэўскі, Варонка і Ластоўскі, у Празе Чэскай — М. Вяршынін, у Варшаве — Л. Дубейкаўскі, у Лацьвіі — К. Езавітаў. Акт 25 сакавіка 1918 г. прызналі Фінляндыя, Эстонія, Лацьвія, Летува, Чэхія. У гэтых дзяржавах, а таксама і ў Нямеччыне і Даніі паўсталі беларускія прадстаўніцтвы — кансуляты.
Беларуская дэлегацыя ў Парыжы рабіла багата няпрыемнасьці паляком. Яна не згаджалася на тое, каб былі ўстаноўленыя старыя межы Польскае Рэспублікі ад 1772 г. і выяўляла розныя непрыемныя і непрыгожыя ўчынкі палякоў у дачыненьні да беларусаў. Вось-жа польская дэлегацыя старалася здабыць прыхільнасьць беларускае дэлегацыі. I ёй гэта пасьля розных абяцанак аб добрых дачыненьнях да беларусаў удалося зрабіць, асабліва дзеля таго, што беларуская дэлегацыя не магла знайсьці належнага зразуменьня беларускае справы сярод тых людзей, што дзялілі Эўропу, а тут маршал Пілсудзкі і польскі прэм'ер Падарэўскі высунулі думку перадачы ўлады на Беларусі мясцовым людзям, ня спынялі таксама раптоўна разьвіцьця беларускага школьніцтва, каапэрацыі, прэсы, беларускай мове прызнавалі ўрадавыя" правы і кінулі думку скліканьня ў Менску Беларускае Рады, якая-б занялася прыймом улады. А. Луцкевіч паверыў польскім абяцанкам, выехаў з Парыжу ў Варшаву і склікаў Раду ў Менск.
Але, прыехаўшы ў Варшаву, А. Луцкевіч пераканаўся, што ня ўсё ў парадку з польскімі заявамі аб добрых дачыненьнях, бо палякі рабілі ўсё. каб далучыць Беларусь да Польшчы. А. Луцкевіч усё-ж далей пайшоў на згоду з палякамі, думаючы здабыць хоць якія-небудзь магчымасьці культурнае беларускае працы. Бальшыня ўсё-ж сяброў беларускага ўраду была іншага — незалежніцкага погляду. З гэтае прычыны ў Радзе настаў разлад. Выявіўся ён 12 сьнежня 1919 г. на паседжаньні Рады, калі незалежнікі адкінулі праект палёнафілаў выслаць прывітаньне і падзяку Пілсудзкаму. Тады палёнафілы пакінулі паседжаньне Рады.
13 сьнежня 1919 г. бальшыня сяброў Рады сабралася ў памешканьні Юбілейнага Дому, каля якога ганаровую варту выставілі сябры Вайсковае Камісіі і слухачы беларускіх курсаў, на чароднае паседжаньне і пры зборы вялікае колькасьці народу, аднагалосна выбралі новы Прэзыдыум Рады Беларускае Народнае Рэспублікі ў наступным складзе: П. Крэчэўскі — старшыня, П. Бадунова і В. Захарка — заступнікі старшыні, Козіч і Мамонька — сакратары.
Выбраны быў і новы ўрад у наступным складзе: В. Ластоўскі — Старшыня Рады Міністраў, Ладноў — міністар замежных справаў, Бялевіч — міністар фінансаў, Грыб — міністар нутраных справаў, Цьвікевіч — міністар справядлівасьці, Заяц — дзяржаўны кантралёр і Душэўскі — дзяржаўны сакратар.