Евангелле ад Мамы

Барадулін Рыгор

Чорны грай

Голова моя машет ушами.

Сяргей Ясенін

Як восеньскі лес, Галава Ад чорнага граю цяжкая. І рэха, Нібыта знава, З былой бліскавіцай блукае Па сцежкай, Дзе памяць мая Хадзіла яшчэ маладая, Цяпер з-пад рукі ручая Той след Забыццё выглядае. Пуляціцца страху сава. Шуміць І на страх не зважае, Як восеньскі лес, Галава Чужая Аж да небакраю.

* * * Хвалям разгубленага ўспаміну…

Хвалям разгубленага ўспаміну На цьмяны бераг не прыгайдаць Здрадай падкупленую хвіліну, Пра

гаць дарозе не прыгадаць. Уцякаючы ў забыццё, Як у гета, Вар’яцеючы ў цішыні, Памяць сабе заслужыла Хоць гэта — Права на выхадныя дні.

Пад ціхую старасць

Звыкаюць сівець аблачыны І цёпла зрадняцца з дымамі. Пад ціхую старасць жанчыны Падобныя болей да мамы Паглядам, хадою, журбою, Лагодай, няспешнасцю, стомай І нават хусцінкай рабою, І грозьбай да плачу знаёмай. Таму, пэўна, памяць трымае Нясмелы акрайчык надзеі, Каб думаць, Што мама жывая, Аднекуль вярнуцца паспее…

Буслова нарачонка

^{Паэма кону}

Крылы не развінуў у палёце, Адляцелі ў вырай чароды. Ён зазімаваў на балоце. Перамерзлі цёплыя броды. Выйшаў парабак да жывёлы. Босы бусел ходзіць па снезе. Белы — як зіма. Невясёлы. Нават сны не сніць аб начлезе. Ногі, зябнучы, ппадымае, То адну нагу, то другую. Ні парады, ні рады не мае, Як зіму перажыць даўную. Глянуў парабак на пакуты І сказаў, як роднаму брату: — Не калей раздзеты, разуты. Буслік! Буслік! Хадзем у хату. Гаспадыня ткала красенцы І сказала: — У хаце пакіньце. Ён ад холаду ўвесь трасецца. Ды ў яго ж чалавечыя кіпці… Пачала ў невядомым страху Узірацца ў кіпці наўскоса. Маладзіцы бусел з размаху Дзюб — і выдзеўб палову носа. — Бусле! Што ж ты зрабіў ліхое! Я калекаю засталася. Бусел кажа: — Ляці са мною. Выгаю ўсё па хуткім часе. — Як ляцець мне, бяскрылай? — Пытае. — Апрану цябе, — кажа, — ў крылы. Выйшлі ў двор, І хвіліна тая Таямніцаю ўсё акрыла. Узняліся ды паляцелі. І зрабілася цёмна ў хаце. Дзеці дробныя асірацелі, Засталіся яны без маці. Маладзіца ў гасподзе новай Новыя навяла парадкі. Стала жонкай яна бусловай. Нарадзіліся бусляняткі. Ды зрабілася сумна гэтак. Просіць мужа: — У край паляцім мы, Дзе пакінула першых дзетак. Прыпаду хоць крылом да радзімы. З буслянятамі прыляцела, Села на сваім азяродзе. Галаву закідвае смела І клякоча, І ў ціхай згодзе Памагаюць ёй бусляняткі Клекатаць: — Кле, кле, кле! — на палеткі Льецца клёкат. — Бы ў нашае маткі Голас, — Кажуць першыя дзеткі. Дай жа ў клетку зловім бусліху, — Дзеці раяцца. З азярода Не ўцякае бусліха. Паціху Захінаюць сетку. З гарода Дзеці ў хату ўнеслі бусліху, А на грушыне бусляняткі. Пачакаўшы на моры крыху, Прыляцеў бацька бусел, Бы ў ладкі, Плешча крыламі ды клякоча. У акно як ударыць дзюбай — Шыба дзынкнула па-сірочы. Бусляняткі да маткі любай. І паселі на стол бусляняткі. — Кле, кле, кле, — Цыбаюць на палаці. Дзеці першыя, як ападкі, Плачуць: — Кажуць, ты нашая маці? — Кле, кле, кле, Дзеткі, я ваша мамка, Ды вярнуць мне няўзмогу страту: Зашчапіла кутая клямка Дзверы ў зачараваную хату. Бусляняткам быў край нямілы. Пер’е ў маці ўчарніла гора. …Дзеці вывелі птушак за крылы. Паляцелі яны за мора…

Як трываеш?

І як хапае ў цябе дабрыні І

цярпення ўвогуле, Каб у свае несканчоныя дні Чуць столькі хлусні, Бачыць гэтулькі погані, Гэтулькі поскудзі, Як ты трываеш, Госпадзі!

* * * За ўсё ў гэтым хуткім жыцці…

За ўсё ў гэтым хуткім жыцці Сваім жа жыццём заплаці, Каб ціха паспець развітацца, Але ў даўжніках не застацца Ў зямлі, Дзе вузельчыкам ты Жыццём завязаны на памяць, Каб мог і наступнік твой цяміць, Што доўг закрычыць з нематы. Прарэжацца голас адчаю І ўзыдуць кругі на кругі. Жыццё нам усё пазычае, Каб смерць спаганяла даўгі.

Баюся

Наказ свой напісаць хачу, але баюся І напамінам разбудзіць бяду. Пакуль жыву, Датуль малюся Беларусі І да сваіх з малітвай гэтай адыду. З сабою Беларусь насіў па белым свеце, Дзе толькі я ступаў, Там і яна была. Нашчадак крывічоў, Я меў адно на мэце — Як кужаль, адбяліць і слова дабяла. Каб ручніком кужэльным выцер вочы Наступнік мой і позіркам з’яснеў. Мне сонечнілі дзень І ранішнілі ночы Крывіцкая мілосць, Крывіцкі рупны гнеў. Калі адчую, Што прыйшло маё бяссілле, Прасіць пачну Як самай боскай мілаты, Каб і вятры па-беларуску галасілі, Нудзіліся па-беларуску чараты. Ідзе мой цень замроенай травою, Сцяжына з дому і дамоў вядзе адна. Не томіцца трымаць зялёнай галавою Вушацкі небасхіл Вушацкая сасна.

Жыві!

Смех давіцца журбою, Зайздросціць шчасцю гора. Жыві самім сабою, Ты сам сабе апора. З табой твае трывогі, Куды б цябе ні ўпекла. Адны і тыя ж ногі Вядуць у рай, і ў пекла. Бяжыць і пралятае І чарада, і зграя. Рука адна і тая І лашчыць, і карае. Здадуцца зоркі ўночы, Што ў цёмнай місе груца. Адны і тыя ж вочы І плачуць, і смяюцца…

* * * Я — пасівелы бацька дзён маіх…

Я — пасівелы бацька дзён маіх, Дзён маладых, Што ў свеце разбрыліся. Чакаю іх, Гукаю марна іх — Мне не сабраць усіх Пры поўнай місе. Ні весткі з невядомай стараны, Дзе будуць дні мае старэць паволі. На бацьку забываюцца сыны, Як быццам не было яго ніколі. З душы не вгнаць, Што сплыло з вачэй. Былая баравіна ные пнямі. Трасуся над сваімі, як кашчэй, Асатнімі распешчанымі днямі.

* * * І пакуль мы старэем, датуль і жывём…

І пакуль мы старэем, датуль і жывём. Харахорымся, пнёмся, А старасць чакае. П’ём маркоту нагбом, Б’ёмся ў радасць ілбом. Дарагое пітво, Чара ўкоптур цяжкая. Мы залежым усе, як агонь, ад красы, Ад надзеі, нагоды або ад нагодкі. Нас убачыўшы, Ціха старэць лясы. Не старэюць нябожчыкі, Як аднагодкі.

Шкада

І зробіцца сябе шкада, Ссівелага каня старога, Калі адчуеш, Як сторога Падступіць да цябе бяда. І кожны рог са ста рагоў Яшчэ цябе не працінае, А ўжо лагода незямная Дыхнула на тваіх багоў. І на цябе дыхнуў той пах, Якім наскрозь прапахнуць мусіш. Не скажаш праўду Дый не схлусіш, Зямлю адчуўшы на губах.

Паклон

Паклон кужэльнаму сувою — Бярог і ў сквар, і ў маразы. Іголцы з ніткай суравою Хвала. Я іх за абразы Паклаў бы, Бо на гэтым свеце Нас атулялі І на той Не выпускалі галатой Ад’ехаць у глухой карэце. Пазначыў рупны рух іголкі Хмурыну кужалю ў крыжы, Каб блаславілі шлях анёлкі Аж да апошняе мяжы.