Гронкі гневу
Шрифт:
Кейсі адказаў адразу:
— Мне гэта вядома… Што чалавеку трэба рабіць, няхай тое і робіць. Параіць табе нічога не магу. Не ведаю, ці можа чалавек прыносіць другому шчасце або няшчасце. Адно толькі добра ведаю: ніхто не мае права лезці ў чужое жыццё. Няхай чалавек вырашае сам за сябе. Памагчы яму можна, а ўказваць — не.
Дзядзька Джон расчаравана сказаў:
— Дык ты не ведаеш, што мне рабіць?
— Не, не ведаю.
— Па-твойму, гэта грэх, што я даў жонцы вось гэтак памерці?
— Разумееш, — сказаў
— Мне трэба добра падумаць, — сказаў дзядзька Джон, павярнуўся на спіну і лёг, падняўшы калені.
Грузавік ішоў па гарачай пустыні гадзіна за гадзінай. Руці і Ўінфілд спалі. Коні выцягнуў аднекуль з паклажы коўдру, накрыў сябе і Ружу Сарона, і, стрымліваючы дыханне, яны пачалі валтузіцца ў духаце. Потым Коні адкінуў коўдру, і гарачы скразняк абвеяў прахалодай іх змакрэлыя целы.
Каля задняга борта маці ляжала на матрацы побач з бабкай, і, хоць нічога ў цемры не бачыла, яна адчувала сутаргавае паторгванне цела, няроўнае сэрцабіццё і перарывістае дыханне бабкі. І ўсё паўтарала:
— Супакойся. Усё будзе добра. — І потым дадала зрывістым голасам: — Ты ж ведаеш, нам трэба пераехаць гэту пустыню. Ты ж гэта ведаеш.
Дзядзька Джон аклікнуў яе:
— Што там у вас?
Толькі праз якую хвіліну маці адказала:
— Ды гэта я так. Пэўна, у сне.
Потым бабка заціхла, і маці знерухомела побач з ёю.
Ноч цягнулася, міналі гадзіны, цемра ляцела насустрач грузавіку. Часам іх абганялі легкавыя аўтамашыны, што беглі на захад, у ноч; часам насустрач ім імчаліся вялізныя грузавікі і з грукатам праляталі міма, на ўсход. Зоркі марудным каскадам струменіліся ў бок заходняга гарызонту. Каля паўночы Джоўды пад'ехалі да інспектарскай станцыі на ўскраіне Дэгета. Шаша ў гэтым месцы была залітая электрычнасцю, а каля канторы стаяў ярка асветлены шчыт з надпісам: «Бяры ўправа. Стоп». Том спыніў машыну, і інспектары, што сланяліся без справы па канторы, зараз жа выйшлі і сталі пад доўгай драўлянай паветкай. Адзін з іх запісаў нумар машыны і падняў века капота.
Том запытаўся:
— Гэта навошта?
— Агранамічная інспекцыя. Зараз агледзім вашу машыну. Расліны, насенне ёсць?
— Няма, — адказаў Том.
— Усё роўна агледзім. Разгружайцеся.
Маці з цяжкасцю злезла з грузавіка. Твар у яе быў апухлы, вочы глядзелі сурова.
— Паслухайце, містэр, у нас старая хворая жанчына. Вязём яе да доктара. Нам марудзіць нельга. — Яна, відаць, ледзь стрымлівалася, каб не закаціць істэрыку. — Вы не маеце права нас затрымліваць.
— Не маю права? Без агляду нельга.
— Богам прысягаю, у нас нічога гэтага няма! — закрычала маці. — Прысягаю. Бабцы зусім дрэнна.
— У вас у самой выгляд нездаровы, — сказаў інспектар.
Маці ўзялася за край борта і з
— Вось, зірніце, — сказала яна.
Інспектар накіраваў прамень электрычнага ліхтарыка на стары зморшчаны твар.
— Далібог, праўда, — сказаў ён. — Дык вы прысягаеце, што нічога няма — ні насення, ні фруктаў, ні гародніны, ні кукурузы, ні апельсінаў?
— Няма, няма. Прысягаю.
— Што ж, едзьце. У Барстаў ёсць доктар. Усяго восем міль адсюль. Давайце наперад!
Том сеў у кабіну, і машына зрушыла з месца.
Інспектар павярнуўся да свайго таварыша:
— Не мог я іх затрымліваць.
— Можа, маняць, — сказаў той.
— Што ты, не! Ты бачыў бы твар гэтай старой! Не, не маняць.
Том павялічыў хуткасць, каб хутчэй дабрацца да Барстаў, і, калі яны пад'ехалі да гэтага маленькага гарадка, ён спыніў машыну, вылез з кабіны і падышоў да задняга борта. Маці вызірнула яму насустрач.
— Усё ў парадку, — сказала яна. — Я проста не хацела там часу траціць, баялася, не паспеем да раніцы пераехаць пустыню.
— Гэта добра. А з бабкай што?
— Нічога. Едзь далей. Трэба хутчэй пераехаць пустыню.
Том пакруціў галавой і вярнуўся ў кабіну.
— Эл, — сказаў ён, — зараз заправімся, а далей ты трохі павядзеш.
Грузавік пад'ехаў да заправачнай станцыі, якая працавала круглыя суткі, і Том наліў бак і радыятар і падліў масла ў картэр. Эл перасунуўся да руля, а Том сеў на крайняе месца справа, бацька сядзеў пасярэдзіне. Яны зноў акунуліся ў цемру, і невысокія ўзгоркі вакол гарадка засталіся ззаду.
Том сказаў:
— Не разумею, што гэта з мамай? Якая яе муха ўкусіла? Не так ужо і доўга агледзець паклажу. Сказала, што з бабкай зусім дрэнна, а цяпер кажа — нічога. Розуму не дабяру. Нешта нядобрае з ёю. Мазгі, ці што, перакруціліся за дарогу.
Бацька сказаў:
— Яна цяпер як у маладосці. Адчайная была дзяўчына. Нічога не баялася. Здаецца, ужо час ёй уціхамірыцца — гэтулькі ж дзяцей нараджала. А праца якая цяжкая. Ды дзе там! А калі той жалязякай размахвала, памятаеш! Паспрабуй забяры ў яе — я нізашто б не адважыўся.
— Зразумець не магу, што з ёю, — сказаў Том. — Пэўна, проста стамілася.
Эл сказаў:
— Вось ужо не буду гараваць, калі падарожжа наша скончыцца. Усе нервы выматала гэтая праклятая машына.
Том сказаў:
— Ты малайчына, Эл. Добрую выбраў. З ёю амаль ніякага клопату не было.
Усю ноч машына ўгрызалася ў душную цемру, і зайцы збягаліся на святло фар і ўцякалі доўгімі пругкімі скачкамі. І калі наперадзе бліснулі агеньчыкі форта Махаве, ззаду пачало ўжо світаць. У перадранішнім сутонні на захадзе паказаліся высокія горы. У Махаве, на граніцы між Арызонай і Каліфорніяй, залілі ў машыну вады і масла і паволі папаўзлі ў горы. Досвітак цяпер акружаў іх з усіх бакоў.