Гронкі гневу

Стейнбек Джон Эрнст

Падрадчык кінуў на яго злосны позірк:

— Ты мяне не вучы, як мне справы свае весці.

Флойд сказаў:

— Калі мы едзем да вас працаваць, гэта і нашы справы таксама.

— Ты мяне не вучы. Я паведамляю вам, што патрэбны людзі.

— А колькі людзей і якая плата, пра гэта вы маўчок.

— Што за чорт! Ды я сам яшчэ не ведаю.

— Раз не ведаеце, значыць, не маеце права людзей наймаць.

— У мяне ёсць поўнае права весці свае справы так, як я лічу неабходным. Калі вам больш даспадобы адседжваць тут задніцы — воля ваша. Я наймаю на работу

ў акругу Туларэ. Мне шмат рабочых там патрэбна.

Флойд павярнуўся да натоўпу мужчын. Цяпер ужо яны ўсе стаялі і моўчкі пераводзілі позіркі з падрадчыка на Флойда і наадварот. Флойд сказаў:

— Я ўжо два разы так нарываўся. Яму, можа, трэба тысяча чалавек. А ён набярэ туды тысяч пяць і будзе плаціць па пятнаццаць цэнтаў за гадзіну. І вы, бедалагі, згодзіцеся, бо жываты ў вас пустыя. Калі ён хоча наняць людзей, няхай наймае і няхай напіша ўсё на паперы і паставіць там плату. Папрасіце, няхай дакумент пакажа. Без патэнта наймаць людзей ён права не мае.

Падрадчык павярнуўся да «шэўрале» і крыкнуў:

— Джо!

Яго спадарожнік выглянуў з кабіны, адчыніў дзверцы і выйшаў. На ім былі верхавыя брыджы і высокія чаравікі на шнуроўцы. Збоку на поясе-патранташы вісела цяжкая рэвальверная кабура. Да карычневай кашулі быў прышпілены знак шэрыфскага памагатага — металічная зорка. Ён ступаў няспешна, уразвалку. На твары яго іграла рэдзенькая ўсмешка.

— У чым справа? — Кабура хадзіла ўзад і ўперад па бядры.

— Зірні, Джо, гэты малойчык трапляўся табе калі-небудзь на вочы?

Палісмен запытаўся:

— Каторы?

— Вось гэты. — Падрадчык паказаў на Флойда.

— А што ён зрабіў? — палісмен усміхнуўся Флойду.

— Ён чырвоны, агітацыю тут разводзіць.

— Гм… — шэрыфскі памагаты не спяшаючыся зайшоў збоку, каб паглядзець на Флойда ў профіль, і твар у таго пачаў залівацца чырванню.

— Бачыце? — закрычаў Флойд. — Каб ён рабіў усё сумленна, хіба ж прывёз бы з сабою фараона?

— Трапляўся ён табе раней на вочы? — паўтарыў пытанне падрадчык.

— Гм-м… як быццам было. На мінулым тыдні, калі ўзламалі гараж са старымі машынамі. Па-мойму, ён там круціўся. Ага, так! Ён самы і ёсць, магу пабажыцца. — Усмешка імгненна знікла з яго твару. — Лезь у машыну, — загадаў палісмен Флойду і адшпіліў раменьчык на кабуры аўтаматычнага пісталета.

Том сказаў:

— Без віны чалавека бераце.

Шэрыфскі агент крута павярнуўся да яго:

— Калі табе за кампанію хочацца, паспрабуй толькі яшчэ раз зяпу разявіць. Каля таго гаража двое шасталі.

— На мінулым тыдні мяне і не было ў гэтым штаце, — сказаў Том.

— Ну і што? Цябе, можа, у другім штаце шукаюць. Лепш заткніся.

Падрадчык зноў павярнуўся да натоўпу мужчын:

— Вы гэтых чырвоных падлюг не слухайце. Падбухторшчыкі — яны бяду на вас наклічуць. Я вас усіх вазьму на работу ў Туларэ.

Людзі маўчалі.

Шэрыфскі агент павярнуўся да іх.

— Вам ёсць рацыя паехаць, — сказаў ён, і рэдзенькая ўсмешка зноў засвяцілася ў яго на твары. — Аддзел аховы здароўя распарадзіўся ачысціць гэты лагер. А калі тут у вас яшчэ і чырвоныя

завяліся — глядзіце, каб бяды з кім-небудзь не здарылася. Добра зробіце, калі паедзеце ў Туларэ. Тут усё роўна работай не пахне. Я вам па-сяброўску раю. А калі не паедзеце, сюды неўзабаве ўваляцца малайцы, ды яшчэ, можа, з кайламі.

Падрадчык сказаў:

— Я ж кажу вам, мне людзі патрэбныя. Не хочаце працаваць, што ж, воля ваша.

Палісмен усміхнуўся:

— Калі не хочуць працаваць, ім у нашым штаце не месца. Мы іх хутка справадзім адсюль.

Флойд нерухома стаяў побач з палісменам, вялікія пальцы рук кручком зачапіліся за пояс. Том скоса глянуў на яго і ўтаропіў вочы сабе пад ногі.

— У мяне ўсё, — сказаў падрадчык. — У акрузе Туларэ людзі патрэбныя, работы шмат.

Том паволі падняў вочы і ўбачыў рукі Флойда з напятымі на кісцях жыламі. Рукі Тома таксама пацягнуліся ўгору і вялікімі пальцамі зачапіліся за рэмень.

— Так, гэта ўсё, — сказаў шэрыфскі памагаты. — Каб заўтра да раніцы тут ні жывой душы не было.

Падрадчык сеў у машыну.

— А ты, — сказаў шэрыфскі памагаты Флойду, — лезь у машыну. — Ён падняў вялікую пяцярню і схапіў Флойда за левы локаць. Флойд крутнуўся і вырваўся, а правым кулаком ударыў у шырокі твар і кінуўся наўцёкі, пятляючы між палатак. Агент захістаўся, і тут Том даў яму падножку. Палісмен грымнуўся на дол і пераваліўся на бок, хапаючыся за пісталет. Флойд бег, то хаваючыся за палаткамі, то зноў паказваючыся. Лежачы, палісмен стрэліў. Нейкая жанчына каля адной з палатак пранізліва ўскрыкнула і глянула на сваю руку — костачак як не было, а пальцы віселі, быццам на нітачках, на далоні, якая стала белая, бяскроўная. У далёкім канцы лагера мільганула постаць Флойда, які імчаўся да вербняку. Шэрыфскі агент прыўзняўся, сеў на зямлі, зноў падняў пісталет, і тут раптам з натоўпу выступіў прападобны Кейсі. Ён ударыў палісмена нагой па шыі і адступіў назад, пазіраючы на грузнага чалавека, які ў непрытомнасці ляжаў на зямлі.

Пачулася выццё матора, і «шэўрале» памчаўся прэч, узнімаючы клубы пылу. Машына ўз'ехала на шашу і, як куля, знікла з вачэй. Жанчына ўсё яшчэ пазірала на сваю пакалечаную руку. З раны паволі сачылася кроў. З горла жанчыны вырваўся перарывісты крык, і яна зайшлася істэрычным смехам, які з кожным пераводам дыхання рабіўся ўсё гучнейшы.

Шэрыфскі агент ляжаў на баку, уткнуўшыся ротам у пыл.

Том падняў з зямлі пісталет, выняў магазін і шпурнуў яго ў кусты. Потым выкінуў з патронніка зарад.

— Такім нельга даваць у рукі зброю, — сказаў ён і кінуў пісталет на зямлю.

Жанчыну з раздробленай кісцю рукі абкружыў натоўп. У прыпадку істэрыкі, якая ўсё мацней авалодвала ёю, яна цяпер віскліва смяялася.

Кейсі падышоў блізка да Тома.

— Ты зараз жа ідзі адсюль, — сказаў ён. — Схавайся ў вербняку і перачакай там. Ён не бачыў, хто яго ўдарыў, а тваю падножку бачыў.

— Нікуды я не пайду, — адказаў Том.

Кейсі прашаптаў яму на вуха:

— У цябе возьмуць адбіткі пальцаў. Ты парушыў абавязацельства. Пашлюць назад у турму.