Гронкі гневу
Шрифт:
У спрэчку ўмяшаўся Том:
— Ды што гэта вы! Адкуль мы ведаем, зусім ён пайшоў ад нас ці не? У нас часу няма размовамі займацца. Трэба паесці і выпраўляцца ў дарогу.
— У дарогу? Мы ж толькі што прыехалі! — Маці стала ўзірацца ў Тома скрозь разрэджаную вогнішчам цемру.
Той пачаў яе пераконваць:
— Лагер сёння ноччу падпаляць, ма. Ты ж ведаеш, я спакойна стаяць і глядзець не буду, як пачнуць паліць наша дабро, і бацька таксама, і дзядзька Джон. Палезем з кулакамі, а мне нельга пападацца ім у рукі і даць ім завесці на мяне новую справу. Я і сёння б уліп, каб
Маці ўсё пераварочвала і пераварочвала бульбу ў гарачым туку. Нарэшце прыняла рашэнне.
— Усе ідзіце сюды! — паклікала яна. — Будзем вячэраць. Трэба спяшацца. — Яна расставіла на зямлі алавяныя талеркі.
Бацька сказаў:
— Як быць з Джонам?
— А дзе дзядзька Джон? — запытаўся Том.
— Пайшоў выпіць.
— Госпадзі! — усклікнуў Том. — Выбраў час. Дзе яго шукаць?
— Не ведаю, — адказаў бацька.
Том падняўся з зямлі.
— Добра, — сказаў ён, — вы тут паешце і пагрузіце ўсё на машыну, а я пайду шукаць дзядзьку Джона. Ён, напэўна, у бакалейнай краме, што цераз дарогу.
Том шпарка пакрочыў да шашы. Перад палаткамі і халупкамі гарэлі невялікія вогнішчы, і водбліскі іх падалі на твары мужчын і жанчын у падранай адзежы, на дзяцей, што прыпалі да агню. Праз сценкі некаторых палатак прасвечвала святло газавых лямпаў, і па брызенце варушыліся чалавечыя цені.
Том выйшаў па пыльнай грунтавой дарозе да бетоннай шашы і перайшоў яе каля бакалейнай крамкі. Ён спыніўся перад сеткаватымі дзвярамі і зазірнуў усярэдзіну. Бакалейшчык, маленькі сівы чалавек з вадзяністымі вачамі і калматымі вусамі, чытаў газету, абапершыся локцямі на прылавак. На ім была падкасаная на худых руках кашуля і доўгі белы фартух. За спінай у яго ўзвышаліся горкі, піраміды і сценкі з кансерваваных прадуктаў. Калі Том увайшоў у краму, гаспадар адарваў галаву ад газеты і прыплюшчыў вочы, быццам цэлячыся з ружжа.
— Добры вечар, — сказаў ён. — Што-небудзь у вас выйшла, скончылася?
— Выйшаў мой дзядзька, — адказаў Том. — Выйшаў і як скончыўся.
Сівы гаспадар паглядзеў на яго з неўразуменнем і трывогай, дакрануўся ўказальным пальцам да кончыка носа і лёгенька пацерабіў яго, каб прагнаць сверб.
— Вечна вы каго-небудзь губляеце, — сказаў ён. — Дзесяць разоў на дні, а то і больш, заходзяць, і толькі і чуеш: «Калі ўбачыце чалавека — зваць яго так вось і так, на выгляд такі і такі, скажыце яму, калі ласка, што мы на поўнач паехалі». І гэта з дня ў дзень.
Том засмяяўся:
— Ну дык вось, калі ўбачыце сапляка па імені Коні, з выгляду накшталт каёта, скажыце, каб ішоў к чорту. Скажыце, што мы падаліся на поўдзень. Толькі не яго я шукаю. А вось ці не заходзіў да вас сюды выпіць віскі чалавек гадоў пад шэсцьдзесят, штаны чорныя, валасы з сівізной?
Вочы бакалейшчыка пасвятлелі:
— Так, так, заходзіў. У жыцці я нічога падобнага не бачыў. Падышоў да дзвярэй, шпурнуў капялюш на зямлю і наступіў на яго. Вось ён, капялюш, — у мяне. — Бакалейшчык дастаў з-пад прылаўка запылены, памяты капялюш.
Том узяў яго ў рукі.
— Так і ёсць, ён самы.
— Ну вось, купіў ён дзве пінты віскі і, ні слова мне не кажучы, выцягнуў корак з адной бутэлькі і тут жа перакуліў
— Сваёй дарогай? А куды? Мне яго абавязкова трэба знайсці.
— Ну, так атрымалася, што я магу сказаць. Мне яшчэ ніколі не даводзілася бачыць, каб так пілі, і я за ім пасачыў. Ён пакіраваў вунь туды, на поўнач. Па шашы праехала машына і асвятліла яго фарамі. Я бачыў, як ён спусціўся па насыпе. Ідзе, ногі падгінаюцца. А другая пляшка ў яго ўжо адкаркаваная. Ён недзе тут, недалёка, куды яму такому ісці?
Том сказаў:
— Дзякуй. Пайду пашукаю.
— А капялюш возьмеш?
— Ага, ага! Ён яму яшчэ згадзіцца. Ну, дзякуй.
— А што з ім такое? Ён піў без смаку.
— Ды так… часам на яго находзіць. Ну, добрай ночы. А калі ўбачыце гэтага шчанюка Коні, скажыце яму: мы паехалі на поўдзень.
— Мне ўжо столькі ўсялякіх прыкмет нагаварылі і панадавалі даручэнняў, усяго не запомніш.
— А вы не дужа старайцеся, — сказаў Том і выйшаў з крамы, трымаючы ў руцэ запылены чорны капялюш дзядзькі Джона. Ён перасек шашу і пайшоў па абочыне. Унізе, у лагчыне, ляжаў Гувервіль; мігацелі агеньчыкі вогнішчаў, скрозь брызент палатак прабівалася святло ліхтароў. Недзе ў лагеры брынкала гітара, запаволеныя акорды бязладна змянялі адзін аднаго — відаць, гітарыст практыкаваўся. Том спыніўся, прыслухаўся, потым няспешна пайшоў далей па абочыне. Праз чвэрць мілі ён раптам пачуў тое, што яму было трэба. Унізе, пад дарожным насыпам, хрыплы голас напяваў нешта нудна, без выразнага матыву. Том схіліў галаву набок, каб лепш чуць.
— «Аддаў Ісусу сэрца, ён мне прытулак даў. Аддаў Ісусу душу, ён да сябе ўзяў». — А далей пачулася няяснае мармытанне, потым усё сціхла. Том збег па насыпе, кіруючыся на гэты голас. Праз некалькі крокаў спыніўся і зноў прыслухаўся. Цяпер голас быў зусім блізка, ён спяваў, як і раней, цягуча, манатонна: — «Той ноччу ўжо пры смерці Мэгі мне адкрыла сэрца і дала свае мне споднікі чырвоныя з фланелі. Пузыры яны ўжо на каленях мелі…»
Том асцярожна пайшоў наперад. На зямлі ён разгледзеў цёмную постаць, падкраўся да яе і сеў побач. Дзядзька Джон перакуліў бутэльку, і віскі з булькатам палілося з рыльца ў рот.
Том спакойна сказаў:
— Стой. А мне?
Дзядзька Джон павярнуўся да яго:
— Ты хто такі?
— Забыўся? Ты ўжо чатыры разы глынуў, а я толькі разок.
— Не, Том. Ты дурня з мяне не строй. Я тут адзін сядзеў. Цябе не было.
— Але ж цяпер я тут. Можа, усё ж дасі пацягнуць?
Джон зноў паднёс бутэльку да рота, віскі зноў забулькала. Потым ён патрос бутэльку. Яна была пустая.
— Усё, — сказаў ён. — Так хочацца памерці. Страшэнна хочацца памерці. Паціху памерці. Так трэба. Як бы заснуць. Паціху памерці. Я вельмі стаміўся. Я стаміўся. Заснуць і не прачнуцца. — Ён замурлыкаў: — «На мне карона будзе… карона залатая».