Гронкі гневу
Шрифт:
— Бог ты мой! — сказаў Том. — Я і не заўважыў, што тут нейкі насып.
Вартаўнік падняўся з ганка, падышоў да машыны і прыхінуўся да борта.
— Паспяшаўся, вось і стукнуўся, — сказаў ён. — Другі раз паберажэшся.
— А што гэта такое, скажы, калі ласка?
Вартаўнік засмяяўся:
— Тут дзеці цэлы дзень носяцца. Просім людзей ехаць цішэй, а яны забываюць. А як стукнецца хто разок, дык ужо павек не забудзе, што тут насып.
— А-а… вунь яно што. Спадзяюся, што абышлося без паломкі. А як тут у вас… месца нам знойдзецца?
— На адну палатку. Колькі
Том пачаў лічыць па пальцах:
— Я, бацька, маці, Эл, Разашарна, дзядзька Джон і Руці з Уінфілдам. Апошнія двое — дзеці.
— Ну што ж, думаю, уладкуем вас. Палатка і ўсё астатняе ёсць?
— Ёсць брызент і матрацы.
Вартаўнік стаў на падножку.
— Кіруй па гэтым радзе да канца, а там — направа. Прыпішам вас да санітарнага блока нумар чатыры.
— А што гэта такое?
— Там туалеты, душавыя і пральня.
Маці запыталася:
— У вас пральня ёсць… і водаправод?
— А як жа.
— Слава табе, госпадзі! — вырвалася ў маці.
Том вёў грузавік у цемры паўз доўгі шэраг палатак. У санітарным блоку гарэў няяркі агонь.
— Сюды вось кіруй, — сказаў вартаўнік. — Месца добрае. Адсюль толькі што выехалі.
Том спыніў машыну.
— Тут?
— Ага. Цяпер няхай твае разгружаюцца, а ты ідзі са мной, я запішу вас. І кладзіцеся спаць. Раніцай да вас прыйдзе лагерная камісія і ўсё вам растлумачыць.
Том апусціў вочы долу.
— Фараоны? — запытаўся ён.
Вартаўнік засмяяўся:
— Палісменаў тут няма. У нас свая ахова. Людзі самі выбіраюць. Хадзем.
Эл саскочыў з грузавіка і падышоў да іх.
— Тут застаёмся?
— Застаёмся, — адказаў Том. — Вы з бацькам разгружайцеся, а я пайду ў кантору.
— Толькі цішэй, — папярэдзіў вартаўнік. — Шмат хто ўжо спіць.
Том пакрочыў услед за вартаўніком па цёмным лагеры і падняўся па прыступках у маленечкі пакойчык, дзе стаялі стары пісьмовы стол і крэсла. Вартаўнік сеў да стала і дастаў з шуфляды чысты бланк.
— Зваць як?
— Том Джоўд.
— Стары — гэта твой бацька?
— Ага.
— Як яго зваць?
— Таксама Том Джоўд.
Пытанні сыпаліся адно за адным. Адкуль прыехалі, колькі ўжо часу ў гэтым штаце, дзе працавалі. Вартаўнік падняў галаву і глянуў на Тома:
— Я не з цікаўнасці. У нас так заведзена.
— Зразумела, — сказаў Том.
— Ну, а грошы ёсць?
— Трохі ёсць.
— Можа, вы зусім без сродкаў?
— Не, трохі ёсць. А што?
— А тое, што стаянка каштуе даляр на тыдзень, але можна адпрацоўваць — вываз смецця, прыбіранне лагера… ну рознае такое.
— Мы адпрацуем.
— Заўтра да вас прыйдзе камісія. Раскажуць вам, як тут усім карыстацца, і растлумачаць правілы, якія тут у нас заведзены.
Том сказаў:
— Слухай, а што гэта такое? Што за камісія такая?
Вартаўнік адкінуўся на спінку крэсла:
— Яна добра працуе. У лагеры пяць санітарных аддзяленняў. З кожнага выбіраюць сваіх прадстаўнікоў у цэнтральную камісію. Яна тут усім распараджаецца. Яе слова — закон.
— А калі хто з іх вельмі крута загне?
— Ну што ж, адклікаць яго можна таксама лёгка, як і абраць.
Том засмяяўся і спытаў:
— Значыць, тыя, што запраўляюць лагерам, тут і жывуць?
— Ну так. І гэта толькі на карысць справе.
— А яшчэ ты гаварыў пра палісменаў…
— Цэнтральная камісія сочыць, каб быў парадак, і ўводзіць правілы. А яшчэ ёсць жаночая камісія. Заўтра яны зойдуць да тваёй маці. Яны за дзецьмі наглядаюць і сочаць за чысцінёй у санітарных блоках. Калі маці твая куды-небудзь на працу не пойдзе, ёй даручаць дзяцей, чые бацькі ходзяць на працу, а калі яна сама дзе ўладкуецца, што ж, на яе месца знойдуцца іншыя. Жанчыны і шыццём займаюцца, тут да нас медыцынская сястра прыходзіць, вучыць іх. Заняткі ёсць розныя.
— Дык што, у вас зусім фараонаў няма?
— Няма, сэр. Без ордэра на арышт палісмен сюды не паткнецца.
— Ну, а калі хто наскандаліць ці нап'ецца і кулакі ў ход пусціць, што тады?
Вартаўнік праткнуў алоўкам прамакатку:
— Пасля першага разу цэнтральная камісія папярэджвае яго. Пасля другога яму даюць строгае папярэджанне. А пасля трэцяга — выганяюць з лагера.
— Госпадзі, проста не верыцца! Сёння пад ноч шэрыфскія памагатыя і гэтыя малойчыкі ў форменных фуражках цэлы лагер каля рэчкі спалілі.
— Да нас яны не ходзяць, — сказаў вартаўнік. — Іншы раз вечарам нашы хлопцы выстаўляюць дазоры ўздоўж агароджы, асабліва калі ў нас тут танцы вечарам у суботу.
— Кожную суботу танцы? Божачка літасцівы!
— Ва ўсёй акрузе лепшых вечарынак не бывае.
— Вось яно як! Чаму нідзе больш такіх лагераў няма?
Вартаўнік насупіўся:
— Давядзецца табе самому дадумацца. Ідзі паспі трохі.
— Добрай ночы, — сказаў Том. — Маці маёй тут вельмі спадабаецца. З ёю даўно ўжо па-чалавечы не абыходзіліся.
— Добрай ночы, — адказаў вартаўнік. — Кладзіся спаць. У нас тут рана ўстаюць.
Том ішоў па праходзе між двума радамі палатак. Вочы яго ўжо прывыклі бачыць пры святле зорак. Ён заўважыў, што рады палатак усе прамыя і што смецця каля іх няма. Зямля між імі падмецена і апырскана вадой. З палатак чулася роўнае храпенне. Увесь лагер спаў. Том ішоў не спяшаючыся. Ён падышоў да санітарнага блока нумар чатыры і з цікавасцю агледзеў яго: непафарбаваны будынак, нізенькі і груба скіданы, пад паветкай — некалькі радоў балеяў мыць бялізну. Непадалёк ён убачыў свой грузавік і ціхенька падышоў да яго. Брызент быў ужо нацягнуты, пад ім не чулася ні гуку. Падышоўшы бліжэй, ён убачыў, як з ценю, што падаў ад грузавіка, аддзялілася нечая постаць і пасунулася ў яго бок. Гэта была маці. Яна ціха запыталася: