Крыніцы
Шрифт:
Наталля Пятроўна ўздрыгнула: зусім дарослыя разважанні дачкі, такі клопат неяк ажно спалохалі яе. Лена як бы сама набівалася на сур'ёзную размову. Раней сваю любоў i пяшчоту яна выяўляла больш па-дзіцячаму.
— Такая прафесія ў мяне, дачка. — Яна знарок не сказала «дачушка», «дачурка», як звычайна. — Хіба ты будзеш працаваць інакш?
— Не, мама, я буду працаваць, як ты. Лячыць людзей раўнадушна нельга, я разумею.
Яна даўно ўжо марыла стаць урачом, i гэта вельмі падабалася Наталлі Пятроўне: значыцца, дачка паважае яе працу.
— Мама, а я сёння дзве пяцёркі атрымала — па гісторыі i алгебры.
Маці зразумела, што ўвесь той па-даросламу сурезны ўступ рабіўся толькі дзеля таго, каб потым,
Не пазіраючы на дачку, яна сказала:
— Слухай, Лена, — i зноў не «Леначка», як звычайна, а сур'ёзна — «Лена», — ты ўжо амаль дарослы чалавек, i разважаеш ты па-даросламу. Тым больш што я ніколі не хавала цябе ад жыцця i жыццё ад цябе… Я хачу пагутарыць з табой, як з другам, i ведаю, што ты зразумееш мяне. Ты — разумная дзяўчынка. — Яна адчула, што збілася з паважнага i сур'ёзнага тону размовы i пачынае гаварыць, як з малой. — Ты павінна зразумець мяне…
Лена адсунулася да самай сцяны i не спускала з маці насцярожанага позірку; Наталля Пятроўна не вытрымала i пачала чырванець.
— Разумееш? Як табе прасцей сказаць?.. Адзін чалавек, добры чалавек, вельмі… вельмі,— запэўніла яна скорагаворкай, — хоча, каб я выйшла за яго замуж…
Лена павярнулася, лягла ніц, падперла шчокі далонямі i ўтаропілася ў акно. Маці, стаіўшы дыханне, чакала, як яна выкажа свае адносіны да таго, што пачула. Яна ведала, што для Лены не сакрэт — хто гэты чалавек, як не сакрэт ix сустрэчы, i тое, што яна вось ужо тры гады адмаўляецца выйсці за яго замуж — занадта многа пра гэта гавораць у вёсцы, каб размовы гэтыя не дайшлі да вучаніцы сёмага класа. Яна чакала слёз, просьбаў не выходзіць замуж i ўсяго іншага, але толькі не гэтага… Памаўчаўшы, Лена спакойна спытала:
— Скажы, мама, а табе хочацца… замуж?
Наталля Пятроўна ўспыхнула i страшэнна разгубілася, потым узлавалася — захацелася сказаць дачцэ сурова: занадта ты разумная! Але замест гэтага пачала апраўдвацца дрыжачым голасам:
— Я, дачурка, жыла для адной цябе…
Лена падхапілася i саскочыла з печы, быццам ветрам змяло яе.
— А навошта жыць для мяне адной? Што гэта за жыццё! Ты ж сама казала… Для ўсіх трэба жыць!
Дзяўчынка сказала гэта сурова i павучальна, нібы яна была старэйшая, больш мудрая i вопытная. Наталля Пятроўна закрыла твар рукамі i апусціла галаву на падушку. Маўчала i Лена, усунула ногі ў валёнкі, села каля акна i ўтаропілася ў кнігі. A хвілін цераз пятнаццаць пачала некуды збірацца.
— Куды ты? — спытала Наталля Пятроўна.
— Пайду на лыжах пакатаюся.
Правёўшы яе позіркам да дзвярэй, Наталля Пятроўна ўздыхнула: «Ох, Сяргей Сцяпанавіч, мабыць, нічога ў нас не будзе». І ўсміхнулася, адчуўшы раптам на сэрцы палёгку.
У хаце хутка, як заўсёды ў зімовы вечар, згушчаўся змрок. Сагрэўшыся, Наталля Пятроўна на момант задрамала, але тут жа прахапілася i раптам адчула непакой за дачку: куды яна пайшла? Такі непакой часта апаноўваў яе раней, калі Лена была малая. Маці хутка апранулася, выбегла. Свежая лыжня вяла праз гарод у поле. Яна занепакоілася яшчэ больш i рушыла па лыжні. Снег быў неглыбокі, на ўзгорку вятры агалілі зямлю, але ўздоўж ручая надзьмулі сумёты, i ісці было нялёгка. Яна не ішла — бегла, бо ўжо сцямнела, i непакой яе перарастаў у страх. У вёсцы крычалі дзеці, бразгалі каля калодзежаў вёдры, заліваўся тонкім голасам нейкі нервовы сабачка, на якога іншыя не звярталі ўвагі. A ў полі — цёмная сінь бяскрайняга прастору i ніводнага жывога гуку. Страшна ў полі ў зімовую ноч!
Лыжня вывела на адкрыты ток, да сціртаў калгаснай саломы. Падышоўшы да адной з ix, Наталля Пятроўна раптам пачула ўсхліпванне.
Наталля Пятроўна выцерла слёзы i назіркам рушыла за ёй.
«Не, Сяргей Сцяпанавіч, спакой i шчасце дачкі мне даражэй за ўсё».
Неяк увечары глядзелі ў адрамантаваным клубе кінакарціну. На здзіўленне крынічанам, лента на гэты раз не рвалася, фільм ішоў без затрымак i скончыўся рана. Сяргей i Наталля Пятроўна сядзелі побач. Прыйшлі яны не разам, ён — пазней, але яму адразу ж уступілі месца каля яе.
Калі карціна скончылася, Сяргей спытаў:
— Пагуляем, Наташа?
Пасля размовы з дачкой яна пазбягала заставацца з ім адзін на адзін. Баялася, што ён паўторыць сваё рашучае пытанне. А што яна адкажа? Зноў тое ж, што два гады назад? Але гэта проста здзек з яго пачуццяў. Наталлі Пятроўне шчыра шкада было гэтага добрага i сціплага чалавека.
— Паглядзім, якое надвор'е, — няпэўна адказала яна.
Пры выхадзе яны сустрэліся з Лемяшэвічам, які сядзеў недзе каля сцяны i выходзіў з клуба не спяшаючыся. 1 Наталля Пятроўна раптам прапанавала сама:
— A сапраўды, давайце пагуляем… калі няма мяцеліцы… Хадземце з намі, Міхась Кірылавіч.
Лемяшэвіч спачатку адмовіўся, але пачаў запрашаць Сяргей, шчыра i настойліва, — i ён згадзіўся.
Ноч была не па-зімоваму цёмная. Неба зацягнула нізкімі хмарамі, заходні вецер даносіў той няўлоўны своеасаблівы пах снегу, які адчуваецца ў адліжныя дні. Чакалася, што вось-вось сыпане снег, буйны, вільготны, закружыцца дзівоснымі матылямі ў святле рэдкіх ліхтароў. Але снег не ішоў. Выпадкова, не згаворваючыся, яны пайшлі ў напрамку МТС.
Наталля Пятроўна пажартавала:
— Сяргея Сцяпанавіча цягне ў гэты бок.
— Дзіва што! — падхапіў жарт Лемяшэвіч. — Калі там — i «гэта вуліца i гэты дом».
— Які дом? — не зразумеў спачатку Сяргей.
— Вы, Міхась Кірылавіч, не выдумляйце. Чалавека ў майстэрні цягне, да трактароў, а вы — нейкі дом выдумали— Наталля Пятроўна засмяялася. Сяргей зразумеў жарт, i яму стала крыху крыўдна: a ці не яна, Наташа, вінавата, што, акрамя работы, трактароў, у яго жыцці так мала іншых радасцей. А Наталля Пятроўна наогул была ў той вечар надзіва вясёлай — жартавала бясконца, кпіла i з яго, i з Лемяшэвіча. Міхась Кірылавіч знаходзіў, што адказваць на яе жарты, а Сяргей губляўся i пакутаваў ад сваёй някемлівасці i нязграбнасці.
Наталля Пятроўна нечакана прапанавала пайсці на электрастанцыю.
— Люблю, як шуміць там… Асабліва цяпер, зімой: усё навокал мертва, а там шуміць…
Невялікі драўляны будынак гідрастанцыі ярка свяціўся сваімі шырокімі вокнамі. Да яго вяла адна вузкая сцежка, пратаптаная наўпрасткі па лузе дзяжурнымі электрыкамі. Па гэтай сцежцы ішлі адзін за адным: Наталля Пятроўна, за ёй — Лемяшэвіч i апошні — Сяргей. Ён ішоў нехаця, не разумеючы, чаму ёй захацелася наведацда туды i наогул чаму яна сёння такая дзіўная, не такая, як заўсёды. Відаць, у яе неспакойна на душы. Магчыма, яна ўзлавалася на яго? Навошта яму было так настойліва запрашаць Лемяшэвіча? Магчыма, сама яна запрасіла толькі з ветлівасці, а ён, дурань, — рады старадца для сябра. Закаханым заўсёды здаецца, што іменна тады, калі нехта перашкодзіў ix размове, i павінен быў вырашыцца лес ix кахання. Так здавалася i Сяргею, i ён ішоў следам, сумны ад сваіх думак. Яны былі ўпэўнены, што на станцыі адзін дзяжурны, які ў такі час, калі не працуюць маторы, звычайна спакойна чытае кнігу ці сядзіць з навушнікамі i слухае радыё. Але, увайшоўшы ў ярка асветленае памяшканне, яны ўбачылі там акрамя дзяжурнага маладога механіка МТС Казачэнку i Алёшу. Усе трое працавалі: збіралі генератар.