Пастка для пярэваратня
Шрифт:
Пятрусь заморгаў вачыма.
— Няўжо і нам прыйдзецца гэты горад расчараваць?
Ці прыйдзецца? А калі там Цмок — пудзіла паганае? Што, калі ахоўвае горад? Мо лахі пад пахі і назад, каб ад бяды далей?
Успомніўся надпіс на слупе: «Направа пойдзеш — станеш абыякавы, сумленне страціш». Нездарма напісана. Калі назад вернемся, то сапраўды сумленне страцім. Маглі б дапамагчы, а не дапаможам. Парадуем Казіміра Міронавіча. Лыпне на нас вачыма: «Падціснулі хвост? Цяпер вы мае. Вядзьмарству навучу». Не. Толькі
Мы ішлі як назаўтра трэба. Чаго спяшацца? Куды? На вуліцах, напэўна, пыл ляжыць. На далоню, не меней. Напэўна, усё парасло бур'яном, крапівою. І мы будзем лазіць па бур'яне, па крапіве. А вакол спяць людзі, жывёлы. І лясны конік спіць. Прыляцеў, каб паспяваць, і заснуў.
— Ігнат, можа, горад не зачараваны? Нехта ж пасеяў жыта. Дый вядзьмак не паслаў бы глядзець на сонных, — прамовіў Пятрусь.
— Глянь! Па вуліцы дзядзька на возе едзе! — усклікнуў я.
Так, па вуліцы, якая вяла ў горад, нейкі дзядзька пхнуўся на коніку. У мяне адразу адлягло ад сэрца. Людзі не спяць. Не зачаравалі іх. Можна падысці і прывітацца з імі.
— Пабеглі! — крыкнуў я.
Што за людзі?!
Вось і горад. Вуліцы вузкія, вымашчаныя бярвеннямі-плашкамі. Некаторыя бярвенні згнілі, паламаліся. То там то сям вялізныя дзіркі, быццам хто знарок павыкопваў раўчукі. У хатах то шчыт выбіты, то комін валіцца набок, нібы стары струхлелы грыб баравік.
— Ігнат, хто тут жыве? — запытаўся Пятрусь.
— Лайдакі,— адказаў я.
А што мог сказаць яму? Я яшчэ не бачыў, каб так жылі людзі. У сваім горадзе, а нібы не ў сваім. Нібы ворагі, чужынцы.
Ззаду затарахцеў воз. На возе сядзеў мужчына, да самых вачэй зарослы барадою. Ён вёз мяшкі, няйначай як з мукою.
— Добры дзень, — прывітаўся я.
Мужчына нават галаву не павярнуў. Махнуў пугай і паехаў далей.
— Добры дзень, — ужо мацней сказаў я. Зноў ні слова ў адказ. Сядзіць, надзьмуўшыся.
Быццам я не прывітаўся, а абразіў яго.
— Можа, ён не чуе? — пытаюся ў Петруся. Пятрусь памахаў галавою.
— Ну і ну!
А барадач у адказ:
— Дугу гну.
Выходзіць, чуе. Чаму ж не адказаў на прывітанне? Можа, у іх так заведзена?
— Дзядзька, як называецца ваш горад? — гукнуў Пятрусь.
Мужчына махнуў пугай, ды раптам пярэднія колы воза праваліліся, заселі між гнілых бярвенняў. Конь стаў, нібы яго знячэўку тузанула за лейцы нечая магутная рука.
— Халера! — вылаяўся барадач і сцёбнуў каня пугай. — Но-о… Но-о…
Конь напяўся, тужачыся, а цяжкі воз ні з месца. Барадач зноў пугай. Сядзіць нерухома, бы статуя, нокае, як сонны, сцёбаючы пугай.
— Хопіць біць каня, — не вытрываў я.
— Буду біць, пакуль не выцягне. Дам і ў хвост і ў грыву, — спакойна сказаў барадач.
— Конь і да вечара не
— І буду біць да вечара.
Вось табе і на! Да самага вечара. Хіба рука не адваліцца? Няўжо перад людзьмі не брыдка?
— Вам не шкада каня? — запытаў я.
— Не-а. Не маё.
— А муку куды везяце?
— Дамоў.
— Дык яна ж ваша.
— Усё не маё.
Ён жа як сам не свой. Муку вязе дамоў, а кажа, што не ягоная. Можа, адной клёпкі ў галаве не стае? Страчаюцца.
— Пуга ваша? — пацікавіўся Пятрусь.
— Не дуры галаву. — Барадач сцёбнуў пугай, і конь, ірвануўшы, чаго мы з Петрусём ніяк не чакалі, выцягнуў воз. Колы патарахцелі па бярвеннях.
— Гэты яздок не чалавек, а калода, — прагаварыў Пятрусь. — Хоць бы з воза злез.
— Такі палянуецца муху з носа сагнаць. Прывык бібікі біць, — сказаў я.
Відаць, мы доўга перамывалі б костачкі барадачу, ды з намі параўнялася жанчына сярэдніх гадоў. Яна, апусціўшы галаву, паволі сунулася па вуліцы.
— Добры дзень, — прывітаўся Пятрусь. Жанчына нешта мармытнула пад нос і пайшла.
— Трэба запытацца ў яе, як горад называецца, — сказаў Пятрусь.
Мы дагналі жанчыну, пайшлі побач. Думалі, што азавецца, пацікавіцца, хто мы, адкуль. Не. Нешта пад нос мармыча.
— Як называецца ваш горад? — не сцярпеў Пятрусь.
— Горад.
— Проста горад?
— Проста горад.
Што ж яна кажа? Як жа называюць сябе гэтыя людзі? У нас ёсць слонімцы, гарадзенцы, менчукі… Няўжо яны проста гараджане? Не ў Слоніме, не ў Гародні, не ў Менску нарадзіліся, а проста ў горадзе. Дык гэта як у агародзе.
— Чаму ў вас на вуліцах так мала людзей? — пацікавіўся я.
— Я павінна іх з хат выносіць? Дзе хто хоча, той там і сядзіць, — незычліва буркнула жанчына.
Што ж выходзіць? Людзі ў хатах сядзяць, пазачыняўшыся? Дык яны нібы краты. Няўжо святла баяцца?
Пятрусь тыцнуў пальцам, паказваючы пад ногі.
— Вуліцу адрамантавалі б. Можна галаву скруціць. Калі б выйшлі талакой, то давялі б да ладу.
Жанчына махнула рукою.
— Не маё.
І яна кажа, што не яе. Зразумела, чаму вуліцы такія недагледжаныя, чаму хаткі трэба калом падпіраць. Хутка ўсё чартапалохам зарасце. Будуць як у сонным царстве.
— Мы не з казкі. Мы здалёку, — пачаў Пятрусь.
— Не дуры галаву, — перапыніла яго жанчына.
— Што за людзі?! — вырвалася ў мяне.
Да самага вечара мы хадзілі па горадзе, дзіву даваліся. Усюды скрыўленыя хаткі, гнілыя бярвенні на вуліцах. А самае ласкавае, што чулі ў адказ: «Не дуры галаву».
Пачало вечарэць. Мы сталі на ўскрайку горада.
— Есці хочацца, — прызнаўся Пятрусь. Я каўтнуў сліну.
— І мне хочацца. Здаецца, каня з капытамі з'еў бы.
З хаты, каля якой мы сталі, выйшла бабуля, паставіла каля парога кошык з бульбаю.