Пастка для пярэваратня
Шрифт:
— Тая бабуля, пэўна, глухая, — прамовіў я. — Пэўна, не чула, што просім, каб бульбы дала.
— Ігнат, глянь! Вунь тая дарога, па якой сюды ішлі,— усклікнуў Пятрусь.
Я падняў галаву. І праўда, тая. Вядзе праз жыта, паўз яе бярозкі растуць.
— Ігнат, да ведзьмака патэпаем.
Да ведзьмака… Да Казіміра Міронавіча… Каб здзекаваўся. Вядзьмарству пачне вучыць.
— З глузду з'ехаў? Сябра сабе знайшоў? — накінуўся я на Петруся.
— Ігнат, ён ведае, як нам дамоў дабрацца. Магчыма, скажа. Нешта прыдумаем,
Я задумаўся. Назад не вернешся. Відаць, па ўсім горадзе раззванілі, што мы бульбу ўкралі, што сала схавалі. Ісці куды вочы глядзяць? Можна цэлы год бадзяцца. Трэба неяк выкручвацца. Не будзеш тут век векаваць. Я ўстаў.
— Хадзем, Пятрусь.
Той глянуў на мяне. Вочы сумныя-сумныя. Не страх, не адчай, а сум у вачах. Такіх я ніколі не бачыў.
За сталом з Казімірам Міронавічам
Казімір Міронавіч ужо чакаў нас на раздарожжы, седзячы за сталом, каля якога стаялі тры крэслы. На стале чаго толькі не было! І вараная бульба, і хлеб, і агуркі, і каўбаса, і малако ў гліняным збанку, і суп у талерках.
Каля Казіміра Міронавіча круціўся Палын.
— Чаго насы павесілі? — сустрэў ён нас. А вядзьмак паківаў галавою.
— Тых людзей шкадавалі, заступаліся за іх. На мяне воўкам глядзелі. Не даспадобы, што хацеў іхні ўраджай знішчыць. Дык правільна я рабіў? Га?
Хіба павярнуўся б у мяне язык сказаць, што правільна? Я шкадаваў іх, тых людзей з безыменнага горада. Шкадаваў так, як, мабыць, шкадаваў бы малодшага неразумнага брата. Дый хіба можна знішчаць збажыну, якая наліваецца, красуе?
— Э-эх! — уздыхнуў я.
— Сядайце за стол, падсілкуйцеся, — запрасіў вядзьмак.
Зноў хітруе. Зноў нешта прыдумаў. Закідае вуду. Няхай хітруе. Пабачым, што будзе. А цяпер трэба наесціся.
Я сеў на крэсла. І Пятрусь сеў, падсунуў да сябе талерку з супам, зачарпнуў лыжкай, паднёс да рота. А з лыжкі агонь як пыхне! Нібы сярнічку кінулі, бензін запалілі. Пятрусь, войкнуўшы, схапіўся за губы.
Вядзьмак у рогат:
— Га-га-га… гы-гы-гы…
І Палын рагоча, аж прысядае.
— Губы не апякло? — пытаюся ў Петруся.
— З-здаецца, н-не.
— Вядома, не апякло, — прагаварыў Казімір Міронавіч. — Гэты агонь не сапраўдны. Сваё ўмельства я вам паказаў.
Здзекуецца з нас. Ведае, што галодныя. Будзе нам наедак. Не, не выйдзе па-ягонаму. Лепей з голаду спухнуць.
Я кінуў лыжку на стол.
— Самі ешце.
— Забастоўшчыкі! — галёкнуў Палын.
— Ешце. Болей так не буду, — сказаў Казімір Міронавіч.
— Не будзеце? — з недаверам зірнуў Пятрусь.
— Слова даю.
Хоць і не паверылі мы ягонаму слову, але зноў узяліся за лыжкі. З'елі суп, наеліся бульбы з агуркамі, запілі малаком.
— Вось як я жыву, — пахваліўся вядзьмак. — Ем, колькі захачу. Наемся, у цяньку
Зразумела, чаму за стол запрасіў. Здалёку заўважыў, што па дарозе валачэмся. Хоча купіць. Кось-кось, пакуль у аглоблі. Што ж яшчэ скажа?
— Бачылі, як агонь з лыжкі палыхнуў? І вас гэтаму навучу. Возьме які-небудзь галадранец лыжку, паднясе да рота, а з лыжкі агонь. Са страху той галадранец пад стол палезе. А вам смеху на ўвесь дзень.
Ну й злыдзень! Сам, напэўна, не працуе. Людзі на яго карак гнуць. У свой рот каўбасу, а ім агонь пад нос.
— Не выйдзе па-вашаму, — прагаварыў Пятрусь.
— Вы ж бачылі людзей. Яны за капейку павесяцца. Каго шкадуеце? Сябе пашкадуйце. Вас ніхто не пашкадуе. Дабра вам зычу.
— Не хочам такога дабра, — сказаў я.
— Не хочаце? Пацярплю. Яшчэ не дайшло да вас. Дойдзе. Ідзіце направа. Не забыліся, што напісана? Пойдзеш направа — гонар страціш. Не хочацца туды ісці? Палын, чорную кнігу нясі. Тры разы прачытаюць і ўсяму-ўсяму навучацца.
Мы з Петрусём выскачылі з-за стала.
— Ідзіце, — апёк нас вачыма вядзьмак.
— Пойдзем. Не палохайце, — прамовіў Пятрусь.
Пан Бадзей
Дарога, на якую выправіў нас вядзьмак, вяла праз лес.
— І чаго Казімір Міронавіч так прычапіўся да нас? Няхай свайго Палына вядзьмарству вучыць, — падаў голас Пятрусь.
Так, нездарма вядзьмак да нас прычапіўся. То палохае, то ўгаворвае, то стараецца задобрыць. Чакае, што не вытрываем, што паддамося яму. Як жа вытрываць? Ці ўбачым мы калі-небудзь сваю вёску? Чаму такія нешчаслівыя? У іншага ўсё як па масле. А мы яшчэ школу не скончылі, а ўжо ў бутлях пасядзелі, трапілі яшчэ далей, чым на край свету.
Мы паволі цягнуліся па дарозе. Невясёлыя думкі ў галаве. І на душы так прыкра, што хоць плач.
Лес нечакана скончыўся. Мінуўшы паваротку, мы ўбачылі перад сабою горад, які раскінуўся ў нізіне. Сярод аднапавярховых дамоў, абсаджаных ліпамі, клёнамі, сям-там трохпавярховыя, мураваныя.
— Тут заможней жывуць, — прагаварыў Пятрусь.
— Ды невядома, хто тут жыве. Пойдзеш направа — гонар страціш, — нагадаў я яму.
— Будзем трымаць хвост пісталетам, — нявесела пажартаваў Пятрусь.
Што адразу кінулася ў вочы, калі прыйшлі ў горад? Доўгія брукаваныя вуліцы, дагледжаныя хаты. Чамусьці на кожнай хаце партрэты маладога кучаравага чалавека, які прыязна ўсміхаецца, як бы кажа: «Вітаю вас».
— Хто гэта на партрэтах? Як ты думаеш? — запытаў Пятрусь.
— Мабыць, валадар іхняга горада, — пачаў я. Пятрусь перапыніў мяне:
— Ігнат, глянь направа! Лысы сабака пабег! Я зірнуў направа. І праўда, бяжыць каля плота сабака, увесь-увесь астрыжаны. Як гаворыцца, ад галавы да хваста.