Зачараваныя смерцю
Шрифт:
Не, тут нельга быць нармальным, задаваць нармальныя пытанні, тыя ж правілы гульні, як і там, адкуль я прыйшла. Загадала сабе: прыкінься, знікні, замры, інакш ніколі адсюль не выберашся…
Назаўтра павялі да псіхолага. Шэраг тэстаў на запамінанне. Словы: крэсла, іголка, мёд, хлеб, акно… З дзесяці слоў два не запомніла. Трэба прызнацца, што ўва мне ў гэтыя дні абуджаўся жах і дзяцінства адначасова: з аднаго боку — а раптам што-небудзь не змагу, не атрымаецца, з другога — адчуванне дзіцячай гульні, у якую гуляюць дзіўныя дарослыя. Пасля заданне — раскласці карцінкі па агульных прыкметах на тры групы. Дзякаваць Богу, справілася. Яшчэ адно — намаляваць: вясёлае свята, цяжкую працу, смелы ўчынак, хваробу. справядлівасць, шчасце, адчай… А я маляваць не ўмею…
На наступны дзень — зноў у псіхолага. Трэба адказаць на трыста пытанняў. Трыста! Затраціла паўтары гадзіны, а разлічана на дзве з паловай. Адчула сапраўдную радасць. Яшчэ б! Перада мною няўхільна абазначылася, наколькі крохкая мяжа між нормай і не нормай. Яе не ўлавіць. Цяпер машына павінна ўсё расшыфраваць, выдаць заключэнне. Усміхнулася журботна сама сабе: цікава, хто ж усё-такі больш аб'ектыўны — машына, якую прыдумалі людзі, ці самі людзі? Усю ноч, у сне адказвала камусьці яшчэ раз на гэтыя пытанні: «Ці баіцеся вы заразіцца заразнай хваробай?» — «Баюся! Баюся!» Бачыла сябе збоку — у казённай апратцы… Бегла і бегла па бязлюднай шасейцы… Прачнулася і не адразу дацяміла: дзе я? Потым успомніла — у вар'яцкім доме. На фортках — краты. Пастаянна хто-небудзь плача, па-жывёльнаму. Павышаная сексуальнасць. Дзяўчаткі-падлеткі пастрыжаны нагала. І мат, мат — у палаце, у туалеце, сталоўцы. Здаецца, Грыбаедаў першы ўсвядоміў, што чакае ў нас тых, хто ўздумаў узляцець. Гадзінамі сядзела ля тэлевізара (ратавалася!) і нічога ў тым свеце не пазнавала… Упершыню са сцэны я перайшла ў глядзельную залу, аддзялілася…
Нас апранулі ў аднолькавыя сінія куфайкі і вывелі на прагулку. Спрабую глядзець толькі на дрэвы, не заўважаць тых, хто побач, толькі пейзаж. Але бакавым зіркам міжволі фіксую: да прыёмнага пакоя пад'ехала «хуткая дапамога», з яе выйшаў нармальнаю хадою нармальны мужчына гадоў за сорак, хутчэй вясковы з выгляду, чым гарадскі, з авоськай, з яе тырчыць батон. Да яго падскочылі два санітары… Ён кідае авоську і робіць спробу ўцячы, але яму хутка заломваюць рукі, цягнуць да дзвярэй. Я дагэтуль чую, у мяне ў вушах стаіць, як ён крычыць, азіраецца на нас і крычыць: «Памажыце! Таварышы! Гэта ліхадзейства!» Што гэта зусім нармальны чалавек, магу і зараз паклясціся. Слова «ліхадзейства» прыйдзе на язык не кожнаму, штосьці далёкае, чыстае, народнае. Напэўна, адзін з тых, хто прыехаў у сталіцу шукаць праўду. Растаптаны батон валяецца ў траве, і разбітая бутэлька кефіру… А як я ў Менску ўцякала ўначы з бальніцы… Раніцай мяне павялі на біятокі мозгу. Лепш бы не зазіраць гэтым днём у маю чарапную каробку! З галавы не выходзіць той мужчына, як ён крычаў, азіраўся… Не верыў… Растаптаны батон… Разбітая бутэлька кефіру…
Але наперадзе яшчэ шмат дзён, не адно выпрабаванне. Месяц маўчыць Менск, не адказвае на маскоўскі запыт і не прысылае дакументаў пра маю «хваробу». Пазвоняць з інстытута, дзе я працую: яна — вар'ятка? Як можа чытаць лекцыі па марксізме вар'ятка?
Часам я была ўпэўнена, што звар'яцела… Гублялася, знікала мяжа паміж нармальным і ненармальным, паміж рэальнасцю і пачварным яе падабенствам…
У адну з нядзель — дзень выбараў у Вярхоўны Савет СССР. Пасля сняданку нас пастроілі ў калону: наперадзе загадчык аддзялення са спісам, ззаду, па баках, — медсёстры, санітаркі, няні. Галасуюць вар'яты! Ідзём строем… Дзяўчынка з суседняй палаты зазірае сабе ў трусікі… Камусьці за сняданнем не хапіла кашы, мацюкаецца… У маёй суседкі рука чамусьці ўвесь час у заднім праходзе (учора і сёння не працаваў душ, няма вады). Яна грымаснічае, хоча нешта сказаць, не атрымліваецца, мыкае. Я не магу спаймаць яе запынены пагляд, нічый пагляд не магу спаймаць. Яны ўсе глядзяць кудысьці міма… А ў дактароў сур'ёзныя, адказныя твары. Няўжо яны не разумеюць, у якім тэатры абсурду мы ўсе ўдзельнічаем? Можа, мы ўсе вар'яты?!
Выбарчы ўчастак у суседнім корпусе. Зайшлі. Нам выдалі бюлетэні. Кабін для галасавання няма. Бяром лісткі
Мы спускаемся па адной лесвіцы, па другой падымаецца новая група… Тыя ж ашклянелыя вочы і застыглы ў іх спалох… Здзіўленне… Суцэльная чарада, бесперапынная плынь… Запыніцца нельга… Кроч у нагу! Можа, мы ўсе вар'яты?! Краіна вар'ятаў… Гіганцкая палата нумар шэсць…
Праз пяцьдзесят два дні я выйду адтуль зусім іншым чалавекам… З хвароб у мяне выявяць толькі астэахандроз… Але там я назаўжды развіталася са сваім мінулым… Выбух унутры ў мяне… Страшэнны боль… Я магла б пражыць другое жыццё… Мінулае памерла… Калі вы спрабавалі памерці, ужо немагчыма вярнуцца…
І цяпер прачынаюся раніцай: дзе я? Пасля ўспамінаю…
Гісторыя другой дзяўчынкі, якая хацела, каб яе хто-небудзь любіў, ну хоць бы мама. Інга С. — студэнтка пятага курса медінстытута, 25 гадоў
З аповеду блізкай сяброўкі:
— У мяне было адчуванне, што нават у труне ляжала не яна. Калі памёр мой тата, мы яшчэ з год адчувалі, што ён нудзіцца без нас. А тут я адразу зразумела, што яна адышла назусім і не смуткуе, не вяртаецца. Мы не знайшлі яе фатаграфій, яе дакументаў ніякіх яе рэчаў. Нават пашпарта… Яна ўсё знішчыла, выкінула. Як быццам яе ніколі не было, яна як быццам выпадкова заляцела ў гэты свет, адчыніла не тыя дзверы…
Мы з ёй дружылі з пятага класа, у музычную школу разам хадзілі. Звычайна пешшу, тут нам побач, яна гаворыць, а я слухаю. І тое, што яна ў тую хвіліну перажывае, аб чым задумваецца, да мяне даходзіць нашмат пазней. У мяне задоўжылася дзяцінства, можа, таму, што я часта хварэла, і мяне ўсе шкадавалі. Так, я ва ўсім доўга пазнілася. Дзіўна! У восьмым класе ў яе закахаўся самы прыгожы ў нашай школе хлопчык. А да мяне ніхто не заляцаўся. Аднойчы на ўроку яна дастала са свайго партфеля слоік варэння з пялёсткаў ружы з запіскай: «Хацеў прынесці табе мільён ружаў…» Са смеху слоік выслізнуў у яе з рук, і яна сядзела ўся ў ружовым варэнні… Цяпер гэты хлопчык — мой муж. Дзіўна! Ён яе кахае… Дагэтуль…
У яе быў маленькі брат, яна яго спавівала, катала ў калясцы, ёй гэта дужа падабалася.
— Ты ведаеш, — казала яна, — я яго гэтак люблю! Калі глядзяць на нас, дык думаюць, што я яго мама.
Яна заўсёды сабе нешта прыдумвала, якую-небудзь незвычайную ролю.
У яе была бабуля, яны моцна сябравалі. Калі бабуля памерла, яна доўга плакала, смуткавала. Мінула ўжо некалькі тыдняў, я паклікала яе ў кіно, каб развесяліць.
— Бабуля — мой друг, — сказала яна. — Як жа я магу смяяцца, забаўляцца? Я хачу, каб яна ведала, як я яе люблю.
У яе былі маці і бацька, абодва — канструктары на вялікім заводзе. Але пра іх яна амаль нічога не расказвала. А я з таго часу памятаю толькі голас яе мамы, яе каманды: «Інга, урокі! Інга, на музыку! Інга, у цябе — англійская!» Пасля смерці бабулі іх дом зусім змяніўся, з яго знік пах смачных абедаў, святочных піражкоў, усюды цяпер валяліся старыя газеты, часопісы, ляжаў пыл. Харч купляўся на хаду, на бягу ў кулінарыі, каб хутчэй — на стол. Інга гаварыла, што яечня — любімая маміна страва — яе асабісты вораг. Бабуля памерла ад рака. Інга і характарам, і знешнасцю была вельмі на яе падобная, і ў яе на ўсё жыццё засталася боязь, што яна таксама памрэ ад рака. Памятаю, мы з ёй шмат разважалі: як гэта — людзі лятаюць у космас, ходзяць па Месяцы, а на Зямлі рана паміраюць, не могуць адолець хваробы? Дзеці шмат гавораць пра смерць, проста дарослыя пра гэта не ведаюць, а сябе маленькімі яны звычайна ўжо не памятаюць.