Зачараваныя смерцю
Шрифт:
Я ніколі не задумвалася: якая я? Такая, як усе, ці не такая? Памятаю толькі, што малою прачыналася і хутчэй бегла да люстэрка: што там? Вядома ж, расчараванне — той жа нос і тыя ж вусны. Але гэта ў маленстве. А яна, мне здаецца, заўсёды адносілася да сябе, як да карціны ці скульптуры ўласнай работы, дзе яшчэ можна нешта дадаць, замаляваць ці нават перамаляваць, выдзеўбаць, адсекчы лішняе. Адна наша спрэчка. Тады ў газетах шмат пісалі пра смяротнае пакаранне. І ў нас была гаворка, што ніхто не мае права на чыёсьці жыццё, у чалавека над чалавекам гэтай улады няма. Яна з гэтым пагаджалася, але дазваляла сабе ўладу над сабой, над сваім жыццём. Бунтавала: «Як гэта не мне вырашаць? А каму?» Каму? Чакайце. Я спаймала слова, якое больш за ўсё да яе падыходзіць. Вось яно — бунт! Заўсёды на ёй нейкія неймаверныя капелюшы, нейкія неймаверныя
У сёмым класе памёр адзін наш хлопчык. Мы пайшлі на пахаванне ўсім класам, і я нічога не запомніла ў той дзень, акрамя яе. Як быццам гэта яе брат памёр, нехта вельмі-вельмі блізкі. Яна потым яго ніколі не забывала, успамінала. Я пасля да гэтага яшчэ вярнуся. Дык вось пра бунт. Калі ўсе вакол паўтараюць: я люблю гэта, я люблю гэта — мы ўсе любім гэта, а адзін адыходзіць убачок і кажа: «Чаму я павінен любіць гэта?» А гул стаіць аглушальны: люблю — люблю, любім — любім… Гэта яна называла «правам цагліны», а якое права ў цагліны — легчы ў сляпы падмурак, на тое месца, куды пакладуць. Не хачу!
Калі ласка, прыклад. Урок гісторыі:
— Цяперашняе пакаленне савецкіх людзей будзе жыць пры камунізме… — Адзін адбарабаніў, другі. Мы паўтаралі гэтыя словы ўслед за настаўнікам, не спрабуючы і не падазраючы, што можна ўнікнуць у клятвенны сэнс звычна загнаных у нашы галовы слоў: верыць хто-небудзь у такую хуткую светлую будучыню ці не?
— Я не веру, што буду жыць пры камунізме, — сказала адна Інга і атрымала двойку, а была выдатніцай.
Мы ўсе ўлюбіліся ў Наташу Растову, а яна назвала яе пладавітай самкай (я мяркую, з-за пратэсту захапляцца тым, чым захапляюцца ўсе), чым прывяла ў неапісальны жах нашу Лізавету, настаўніцу расейскай літаратуры, а клас — у захапленне. Яе не любілі — ёю захапляліся! У чатырнаццаць гадоў мы з ёй марылі пра машыну часу, куды б мы трапілі, калі б у нас паявілася чароўная магчымасць падарожнічаць у часе. Яна выбрала — вайну:
— Тады я была б патрэбная!
— Але ты загінула б. Першая! Такія адтуль не вярталіся.
— Але ўсё роўна я павінна была быць там. Толькі там!
Дзіўна! Яна была прыгожая, і зусім не як хлопец гранату на ўроку фізкультуры кідала: так кідаюць букет кветак са сцэны ў глядзельную залу.
Ужо два месяцы мінула, як яе няма, а я бясконца пра яе думаю. Шукаю прычыны, якіх няма, шукаю логіку, якой не можа быць…
Вось гэты выпадак яшчэ трэба расказаць. Абавязкова! Мы вяртаемся са школы, яна ўсю дарогу маўчыць, што на яе абсалютна не падобна, яна — гаваруха. Дадому ёй не хочацца, і мы кружым, па скверы, напэўна, гадзіны паўтары.
— Ты ведаеш, мая мама — забойца, — нарэшце вырвалася ў яе, — аказваецца, Алежык (гэта яе маленькі брат) выпадкова нарадзіўся. Яна хацела яго забіць, гэта ў дарослых называецца «аборт», а дактары ёй не далі.
Не паспяваю нічога адказаць, яна спяшаецца-спяшаецца выгаварыцца.
— Я чула, як яны з татам сварыліся. Яна нядаўна зноў некага забіла. Можа, яшчэ аднаго майго браціка ці сястрычку. Ты сабе ўяўляеш — забіць Алежыка!!!
Пачынаю цяпер здагадвацца, што яе надзвычай хвалявала тэма смерці, яна баялася смерці. А што, калі вучыцца ў медінстытут яна пайшла з-за бунту супраць самой сябе, супраць свайго страху? Гэта яе ўчынак. Калі нехта з хлопчыкаў ёй зняважліва кінуў: «Ты крыві баішся!» — яна на другі дзень прынесла ў школу нож і пры ўсіх паласнула ім сабе па руцэ. Пайшла кроў, яна глядзела на яе, пакуль хтосьці з дзяўчынак не заплакаў.
Яна мне не сніцца… Гэта мучае… А раптам пакрыўдзілася. Мой муж… Яго яна ніколі не кахала… Але ён яе кахае, я заўсёды ведала, што ён яе кахае…
У яе былі свае дачыненні з рэальнасцю. Вось тут яшчэ адна разгадка, я так мяркую.
— Лепш за ўсё падарожнічаць у думках, — пераконвала яна мяне. — Калі я прыязджаю туды, на тое месца, дзе ўжо была ў марах, у фантазіях, мне не так цікава, як цікава ў думках, у жаданнях.
Свой дом, а яна казала, што ў яе будзе адзіны
— Вы былі б шчаслівай парай. А мне трэба, каб штодня — як пасля дажджу… Чыста і нанава…
Ёй хацелася цудаў, яна прагнула цудаў: вось яна некуды пойдзе, зазвініць тэлефон, прынясуць ліст — і нешта здарыцца нечаканае. Чыйсьці голас. І нехта яе знойдзе. У нас была свая школьная кампанія, дзе ўсё трымалася на ёй. Яна прываблівала, злучала нас сваёй фантазіяй, гэта было столькі фарбаў, такі жывапіс. Паток! Пераканала мяне паступіць у кансерваторыю, стаць скрыпачкай: «Тоненькая, у чорнай доўгай сукенцы будзеш стаяць на сцэне…»
Гэтак мы ўсе ўяўлялі жыццё…
Першы год Інга ў медінстытут не паступіла, пайшла працаваць санітаркай у бальніцу:
— Мне падабаецца прынесці хворым свежую бялізну, карміць з лыжачкі. Я ўсіх іх люблю! Скончу інстытут і паеду ў дзікую глыбінку, дзе буду лячыць усё — ад кашлю і бародавак да рака.
Яна прывучала сябе да болю, да пакут, але-але, прывучала, бо не вытрымлівала, не выносіла аднаго выгляду пакут. Знячэўку ўсплывае ў памяці, як мы выходзім пасля загараднай прагулянкі з электрычкі: у руках — завялыя ў духаце і штурханіне бяссільна сінія васількі, а ў слоіку з-пад соку — ашклянелы хрушч. І яе словы: «Мы іх забілі…» У яе адсутнічаў інстынкт самазахавання, засцярога ад болю. Дзеці спалілі ў двары ката, на дроце матляўся маленькі абвуглены шкілет, быццам дзіцячы, — яна там — пабачыць! На вуліцы аварыя, крык, натоўп, яна там — пабачыць! Я яе адцягваю: «Пойдзем, ну, не трэба. Я не хачу!» Яна, бы ўкапаная, стаіць, вочы прыжмураны. Яна падганяла сябе туды, заганяла, каб стаць моцнай, выкаваць непрабіўны панцыр, збудаваць прытулак з фантазіі і думак, што калі-небудзь навучыцца ратаваць, памагаць. Наіўна спрабавала спасцігнуць тое, што яшчэ ніхто не спасцігнуў: чаму чалавек павінен гэтак пакутаваць? Нават дзіця. У яго ж яшчэ аніякіх грахоў, аніякай віны, хай бы памёр, быццам заснуў. А ён крычыць, як звераня… Яму гэтак баліць… Завошта?
Гэтак баяцца болю і выбраць такі страшны спосаб?! Павесіцца… На вачах у свайго дзіцяці…
Я бясконца пра яе думаю… Яна была самая лепшая з нас. Як мы марылі!
— Інга, калі ты паверыш, што цябе кахаюць?
— Калі мяне возьмуць на рукі і пранясуць праз увесь горад!
Яго звалі Слава. Высокі, дужы. Ён нёс яе праз увесь горад. Прывозіў з поўдня першы бэз, калі ў нас яшчэ снег ляжаў у парках. Пісаў лісты на бяросце і прысылаў іх у вялікіх кардонных скрынках з-пад лялек. Прыгожа… Святочна… Як у садзе… Як яна хацела… Сядзець у белай сукенцы… І стол засланы белым абрусам… Яны пабраліся: яму — дваццаць пяць, ёй — дзевятнаццаць. Яна першая з нашага класа выйшла замуж. Усе дзяўчынкі ёй зайздросцілі. Яшчэ да вяселля мы былі з ёю на іпадроме, глядзелі скачкі, і ў нейкі момант у яе вырвалася: «Я хачу жыць з такім напорам, як яны імчацца! Інакш нічога не адчуеш!» Усё ў яе было з выклічнікамі: не люблю, а моцна люблю, не проста добры чалавек, а вельмі добры чалавек, не проста каханы, а вельмі каханы. Вельмі-вельмі-вельмі!!!
Я памятаю яе шчаслівай:
— Раніцай з ваннай іду на кухню. Азірнулася — ён цалаваў мае сляды. Кахаю яго! Вельмі-вельмі-вельмі!!! Ён вялікае, дужае дзіця. Увесь час хачу ўсміхацца.
Неўзабаве ў яе нарадзіўся Сяргейка.
— Як ты? — званю ёй.
— Вельмі-вельмі-вельмі!!! Цяпер у мяне — двое дзяцей: адзін вялікі, другі — маленькі. Раўнуюць адзін да аднаго. Чалавек жыве на зямлі дзеля неба — вось што я з імі адчуваю, вось як я з імі жыву!!!
Ці кахала яна? Вось гэтага я не ведаю. У яе ўсё па-іншаму. Калі яна кахала, дык каго? Таго, хто быў побач, ці яго ж прыдуманага? Баюся, што яна кахала ідэал, вымысел. Інакш у яе не атрымлівалася. А ён? Ён засынаў ля тэлевізара, бо ўдзень вучыўся на пятым курсе медінстытута, а ўначы падзарабляў на «хуткай дапамозе». У нядзелю яму не хацелася нікуды выходзіць з дому, яна марыла да раніцы блукаць па горадзе, усю ноч размаўляць, запрасіць сяброў, каб усім было добра, радасна. Купацца ў шчасці.