Заговоренный меч (на каз.яз.)
Шрифт:
Рабиу-Слтан-Бегім оны алдынан ат шаптыртып арсы алды. стінде кк рыш шынжыр сауыт, ер-тоым, жген-йысандарын алтынмен аптатан он шаты жігіт Орда тсына кеп тсе алды. Хан Ордасына арай жаяу жрді. ару-жаратарын сырта алдырып, блар иіліп слем беріп йге кіріп келгендерінде, білайыр еле етіп шошып кетті. Ордада ханмен бірге тран Рабиу-Слтан-Бегім езу тартып клімсіреді.
— Хан ием, бл кіші балдызыыз, бду-Латиф мырзаны туан баласы Мамет-Жкі, — деп басын иді.
Ал Жкіге:
— Жалыз бауырым Мамет-Жкі, сау-саламат келді бе? Мына кісі лы мртебелі Слеймен пайамбардай аылды, Ескендір Злхарнайын патшадай айбарлы, бкіл Дшті ыпша ханы Мауреннахр мен орасанны сырттай міршісі білайыр жезде, — деді. зі барып, бірінші боп шаа ша тигізіп амандасып, бауырын
Хан созылан олды аларда таы дір ете алды. Сл кейін шегініп те кетті. Біра шаа ша, кеудеге кеуде тигізіп амандасуа батылы бармады, тек ол алысып амандасты да ойды.
білайырды расында сескенетін де реті бар еді. Мамет-Жкі алашы йге кіріп келгенде, оны батыр Саян екен деп алан еді хан. Бірінен бірі аусайшы! Бір шыны аятаы екі тамшы судай сас. Сол алы аба, ткір кз, сопатау келген срша бет. Бойлары да, дене рылыстары да длме-дл. Са бой, арыс кеуде, жіішке бел. Жас жолбарысты аятарындай, ая-олдары сомдала біткен. Жалпы имылында, дене бітімінде секіруге дайындалан жолбарыс трізді бір ауіпті сс бар…
білайыр ол алысып амандасып, Мамет-Жкіден ел жайын, Мауреннахрды кйін срап отыранында да іштей сезіктенумен болды. Ханны мндай жадайын байаан Рабиу-Слтан-Бегім енді білайырдан онаын з Ордасына алып баруа рсат срады. Бойын билеп алан бігерден айырыла алмай отыран білайыр бірден кнді.
Рабиу-Слтан-Бегім сескенуден де, «ке кемді лтірген» деп Мамет-Жкіге кек ттудан да аула еді. бду-Латиф лыбек мырзаны, мені жне зіні кесін лтірді, ал зі басалардан ажал тапты. Аырында екеуіні астары кесі мен баласынан бірдей тылды. Бан арап лыбекті ызы мен бду-Латифты лы ыры пыша болуа тиістіміз бе? Жо, тиісті емеспіз. Алтау ала болса, ауыздаы кетеді. лыбек тымынан тірі аландарды ішіндегі е жаыны біз екеуміз. Егер біз екеуміз жау болса, бдан тек астарымызды баы жанады.
Рабиу-Слтан-Бегімні Мамет-Жкіні зіне жаын тартуыны таы да бір себебі екеуіні лыбек сарайында тетелес суі еді. Мамет-Жкі Рабиу-Слтан-Бегімнен ш жас кіші. Сондытан Рабиу-Слтан-Бегім одан зін лкен санап, кішкентайынан оан апалы аморлы крсетіп келген.
Слтан тымдарына тн аяусыз атты мінездеріне арамай, екеуіне де жастайынан жат емес, осы бауырмалды сезім, азіргі тілектеріні жаындай тсуіне жол ашты.
Рабиу-Слтан-Бегім Мамет-Жкіні келуіне арнай ыз-келіншек, бозбалалар жинап, лан-асыр той істеді. Ат шаптырылды, балуан крестірілді. Жігіттер жамбы атып, сайыса тсті. Шыралан н, тербелген алтыбаан… Айлы тндерде, бетегелі раты сай ішінде хан онаы талай слуды шып, кндіз сар, аршыа салып, Араны ызыл тлкісі мен кіші-гірім латай ыр оянын алдырды.
Осылай бір апта ойын-сауы раннан кейін, Мамет-Жкі хан алдына келді. Алыс жерден сапар шеккен м-мтажын айтты. Жігітті сауытсыз, ару-жарасыз екенін кріп, хан кілі кптенбеді. Ол енді Мамет-Жкімен ажарын, шын кілмен за гімелесті. Бл гімеге тек Рабиу-Слтан-Бегім ана атынасты.
Самарант, Бар, Герат, Мервте азір анша скер барын, халыты бусейітпен ш екенін баяндай келіп, Мамет-Жкі сзіні аяында:
— білайыр хан, Аса Темір таына мені атам лыбек, одан кейін оны баласы, мені кем бду-Латиф отыран, ендігі кезек менікі, — деді, — бусейіт азір орасан мен Иракты тегіс жаулап алам деп жорыта жргенінде, Самарант билігін олыма тсіруге жрдем берііз. Мндай ыайлы ст екінші мртебе кездесе ме, онысын білмеймін. Ал азір е олайлы ша…
білайыр баяу езу тартты.
— бусейіт те бділлахтан мірлікті алар жолы, дл сен трізді ішке кіре келген…
— Аса Темір рпаыны брі бусейіттей опасыз бола бермес. Егер Самарант міріні таына отырызсаыз, мір-баи сізді ке етіп, айтаныызды екі етпей туге олыма ран алып ант етуге бармын.
— ке еткеніні маан керегі жо. кесі болар балаларым жетеді. Алда-жалда Самарант таына отыра алса мірімді екі етпеймін деп серт берсе ба-п.
— міріізді екі етпеске міне ран, міне нан.
білайыр ндемей алды. Ол за уаыт тілсіз отырды да, бір мезетте:
— Самарант улиетіні жерінде рыса жарайтын анша жауынгер пілдер алды? — деп арсы отыран жігітке тесіле
Брын Дшті ыпша, Мауреннахр жерлерінде соыста піл олданылмайтын. Аса Темір Иран мен ндістанны шетін аланнан кейін барып, пілді кей жадайларда Орта Азия хандары жауын орытуа аздап пайдалана бастаан. Бір кезде Самарант, Бар улиеттерінде піл жептуір оан-лоы кшке айналан. Ал білайыр немі Мауреннахр жеріне шабуыла шыанда, ойа шапан асырдай, ол детте хандарыны бтен елге жорыа кеткен кезін адып тратын. алаларын жау алан со, пілдер де ештее істей алмайтын. Демек, Самарант, Барда дл біз айтып тран шата жауынгер пілдер бітуге айналан-ды. Біра зірге лмеген азантай пілдерді зінен де, брын мндай ашулы алып хайуандармен айасып крмеген кшпелі ел сыпайларыны зре-ты алмайтын. Самарантты баындырам деп аттанан баяы алашы рысында здеріне арай дрсе оя берген ш пілден бкіл ыпша жігіттері жки ашан. скерді арт жаында келе жатан білайыр, зын тмсыын оды-солды сілтеп, кіші-гірім йдей боп зіне арай тап берген алып пілді кргенде, не істерін білмей, олындаы найзасын жерге тсіріп алан. Тек ажалдан астындаы жйрік а боз аты таран. Содан бері Аса Темір міратына жататын аланы шаппа болса, е алдымен «жауынгер пілдері жо па екен?» деп срайтын. Жылан шаан адам ала жіпті аттауа орады. Бір рет лердей боп шошып алан білайыр б жолы да сол дадысына салып, піл жайын тптіштеп срап отыран-ды.
— Бкіл Самарант, Бар, Гератта ш-а піл бар, — деді Мамет-Жкі, — о да жорыа шыанда Креханны шатыры мен гаремін алып жреді.
— зге пілдері айда?
— Пілді соыса пайдалану шін оларды жмсай алатын адамдар керек… Брын бл ызметті Иран мен ндістаннан алып келген есірейлер атаратын. Оларды лгені лді, лмегені ебін тауып з жеріне ашып кетті. Иесіз алан пілдерді бділлах астары у беріп лтірді.
— Блары дрыс болан екен! — білайыр Ордасыны шекейлеп сыр- ланан абырасына арады. «ан ткпей істейтін ісіді ан ткпей істе. ан тгіп істер ісі болса алла-таала зі жрдем берсін» деген абыраны жоар- ы ернеуіне оюлап жазылан хадисті тменгі жаына кз жіберді. абырада самсаан ару-жара ілулі тр. Болат наркескен, исы алдаспан, кк рыш сйір шты найза, шойын басты шопар, жаты бірнеше трі… не, анау Исфаан ылышымен Жмады ханны басын алан. не, анау болат сйір найзаны білайыр з олымен Мстафа ханны жрегіне адаан… Хан езу тартып клді. Хадис «ділеттік шін ан тгіп істер ісі болса, алла-таала зі жрдем берсін» дейді. андай жрдем? ан тгуге жаралан осы аруларды олыма статаныны зі алла-тааланы берген жрдемі емес пе? И, солай, жрдемі. Самарант міріні бар пілін улатып лтірткені — о да жрдем! Алла-таала менен жрдемін аяп крген бе, тек сол жрдемдерді дрыс пайдалана білсем боланы ой. Пайамбар аузынан шыан мына хадис та соны айтып тран жо па? Дл солай. Берген сертін бзан бусейітті з обалы зіне. «ан ткпей істейтін ісіді ан ткпей істе» дейді. Мхаммед пайамбарым. Мен ан тгейін деген жо едім, бусейітті зі анымды тк деп тілеп тр ой. Срааны болсын!»
білайыр Мамет-Жкіге тесіле арады.
— Жаыныа жрдем ет дейді ран, мен саан жрдем беруге дайынмын. Біра, ояр екі шартым бар.
Мамет-Жкі басын иді.
— Бірінші шартым — білайыр бл шартты Мамет-Жкіден грі Рабиу-Слтан-Бегімге атынасы бар екенін дейі білдіргісі келгендей, кіші бйбішесіне арады, — бусейіт мені ызымды алан, біра антында трмады. Антын бзаны шін мен одан кегімді алай айтаруым керек?
Рабиу-Слтан-Бегім жымия клді.
— рине, кегі ызыды айтарып алумен бітпейді.
ызы орнына бусейітті бірінші йелінен туан, он ш жасар слу ибадат-Слтан-Бегімін тоалдыа алуы керек.
білайыр айтадан Мамет-Жкіге брылды.
— Бірінші шартым — ибадат-Слтан-Бегім слуды сол ауыздай жарылмаан, шыныдай сынбаан кйінде мені ойныма саласы.
— Уде, тасыр жезде.
— Екінші шартым — бусейіт бзан антты сен орындайтын боласы.
Бнысы бусейіттей емес, сен мені алдамайсы, ле-лгенше баынышты боп тесі дегені еді.
— п, тасыр.
Сол кні білайыр Мамет-Жкіге ертіп, Самаранта Бреке-Слтан мен Бішкенді оланны басаруымен он мы санды ол аттандырды. Атышулы батырларыны да біразын жіберді.