Крыніцы
Шрифт:
У настаўніцкай гэтага не бачылі i не ведалі, а таму Арэшкін, як звычайна, увайшоў у клас шпарка i весела. І аслупянеў на паўдарозе ад дзвярэй да стала: клас быў пусты. На пярэдняй парце, сціснуўшы галаву далонямі, сядзела з акамянелым тварам Рая, ды ў праходзе паміж партамі стаяла з абыякавым выглядам другая вучаніца — кульгавая, хваравітая Ніна Кулікава. Рая не ўстала i нават не глянула на яго. Адчуваючы ўсю недарэчнасць свайго становішча, трацячы вытрымку, бляднеючы з твару, Арэшкін спытаў у Ніны адным позіркам: дзе?
Яна пераступіла
— Пайшлі Алёшу Касцянка праводзіць.
Арэшкін задыхнуўся i выбег з клас а.
Тады Рая апусціла галаву на парту, i плечы яе закалаціліся ад плачу.
Ніна паглядзела на яе спачатку зняважліва, потым — з цікавасцю, а яшчэ праз хвіліну — з жалем. Нарэшце не вытрымала, падышла i легка дакранулася далоняй да яе валасоў.
— Я ж ведала, што ты яго кахаеш. Ты проста сама сябе ашуквала. Алёшу нельга не кахаць.
Тым часам Арэшкін, бледны, абураны i нават спалоханы. ускочыў у клас, дзе вёў урок Лемяшэвіч.
— Я прашу вас…
Лемяшэвіч выйшаў за ім у калідор.
— Што здарылася?
— Гэта дэманстрацыя! — зашыпеў Арэшкін, пырскаючы слінай. — Гэта бяспрыкладная дэманстрацыя! Гэта… гэта… ганьба!
— Што?
— Яны ўсе пайшлі правесці гэтага, — ён скрывіўся, — гэтага… А?
Лемяшэвіч здагадаўся нарэшце, што здарылася, i шумна ўцягнуў праз нос паветра, ноздры яго раздзьмуліся.
— Калі гэта дэманстрацыя супраць вас, то я — за такую дэманстрацыю, — сказаў ён i пайшоў у клас, пакінуўшы разгубленага Арэшкіна ў паўцёмным калідоры.
29
Бародка сустрэўся з Валатовічам у раённым Доме культуры, дзе мелася адкрыцца канферэнцыя.
Першымі, як заўсёды, прыязджалі старшыні калгасаў — у ix знаходзіліся тэрміновыя справы ў аддзелах райвыканкома, у банку, на базах. A паколйкі ў ix руках транспарт, то разам з імі задоўга да пачатку канферэнцыі прыехала большая частка дэлегатаў.
Бародка пад выглядам праверкі, ці ўсё падрыхтавана ў клубе, прыйшоў праверыць настрой людзей. Даўно ён ужо так не хваляваўся перад канферэнцыяй, i хваляванне гэтае палохала яго. Ён жартаваў з людзьмі, цікавіўся, як уладзіліся на начлег, прасіў выступаць, нават падказваў пытанні, якія варта асвяціць сакратару партарганізацыі, дырэктару саўгаса, рабочаму цагельнага завода. Ён тут жа «распёк» старшыню райспажыўсаюза за тое, што ў буфетах мала ежы.
— Улічы, Васількоў, каб для дэлегатаў абед быў не горшы, чым у сталічным рэстаране. Сам прыйду абедаць. А то ў цябе там прывыклі — цяп-ляп… Ніякай культуры!
Убачыў Валатовіча — пайшоў насустрач, як лепшаму другу.
— А вось яшчэ адзін будучы мільянер! Хутка цябе, Лупанаў, абгоняць, — сказаў Бародка да другога старшыні.— «Вольнай працы» мы запланавалі на будучы год два мільёны… Выцягнеш, Павел Іванавіч?
— А мы ў сябе яшчэ не лічылі, запланавалі без
— Планы спускаюцца зверху. Не табе пра гэта казаць. Сам падпісваў.
— Ды падпісваў,— згадзіўся Валатовіч сумным голасам.
Калі яны нарэшце засталіся ўдвух, ідучы ў райком, Бародка ласкава, па-прыяцельску, i нават як бы спачуваючы, спытаў:
— Ну, як, Павел Іванавіч, цяжка?
Магчыма, што спачуванне гэтае i абурыла старшыню. Ён хутка зірнуў на Бародку, i вочы яго пад сівымі бровамі адразу звузіліся i пацямнелі.
— Калі такое пытанне мне будзе задаваць першы сакратар, няхай не чакае адказу.
— Калючы ты стаў,— кінуў Бародка.
Валатовіч памаўчаў, пакуль ішлі па калідоры райкома. У кабінеце, распрануўшыся i прытуліўшыся спіной да грубкі, адказаў лагодна i спакойна:
— Не падумай, што я нервуюся ад таго, што цяжка. Не. Мне сапраўды нялёгка, але я адчуваю такую радасць ад працы, якой не ведаў даўно ўжо. А калючы таму, што злуюся на сябе за сваю ранейшую працу. І на цябе таксама…
Бародка, які хадзіў i па-гаспадарску папраўляў нагой дывановыя дарожкі, спыніўся каля дзвярэй, уважліва слухаючы.
— Дрэнна мы з табой кіравалі…
Бародка рэзка павярнуўся i пайшоў да стала.
— Гэта я чуў ужо! Табе стала выгодна займацца такой самакрытыкай? Лягчэй біць па мне?
— Пачакай, не кіпі…
— Я — першы сакратар райкома, а ты — старшыня калгаса. І час ужо…
— Я член бюро пакуль што… Але справа не ў гэтым… Я сказаў не так… «Дрэнна» — гэта трэба, магчыма, гаварыць пра гультаёў, лежабокаў. А мы з табой не гультаі, мы працавалі дзень i ноч… Тваёй энергіі кожны пазайздросціць — шчыра скажу. Але… казённа мы кіравалі, фармальна… Вось ты сказаў: табе два мільёны запланавалі. Усё гэта добра. Але знойдуцца канцылярысты i распішуць, адкуль, з чаго ўзяць гэтыя мільёны. Распішуць самі, не выходзячы з кабінетаў, не спытаўшы ў старшыні, у праўлення, у калгаснікаў, не ведаючы ні зямлі, ні гаспадаркі. І такі план робіцца законам… А я вось пабыў у калгасе i пераканаўся, што вельмі часта планы, якія спускал! мы з табой, не памагалі калгасу, a тармазілі яго развіццё, звязвалі па руках i нагах. Вось я i думаю зараз: хіба гэта не фармальнае кіраўніцтва?
Бародка сеў каля свайго стала, паправіў газеты, якія i так былі складзены высокім стосам вельмі акуратна; зморшчыкі ля куткоў яго рота паглыбіліся ад іранічнай усмешкі.
— Значыцца, на планаванне ўжо замахваешся? А ты на канферэнцыі свае рэформы прапануй.
— А што ты думаеш? Скажу. Пра ўсё скажу, што нам замінае.
Бародка падазрона агледзеў яго, намагаючыся адгадаць, пра што яшчэ ён мае намер гаварыць. Ён хоць i харобрыўся i пераконваў сябе, што яму нічога не страшна, але часам у апошнія дні перад канферэнцыяй лавіў сябе на думцы пра выступленні Валатовіча, Лемяшэвіча, Кляўкова, яшчэ двух-трох чалавек.