Заговоренный меч (на каз.яз.)

Есенберлин Ильяс

Бл бйгеге слтан, бек, шынжыр бала, шбар тс азаты мырза жігіттері орланып атыспады.

Екінші бйгені арасына бірде-бір тйе ілестірмей, Брындыты ара бурасы алды. шінші бйге білайырды Тарланкгіні тымы, он бес жасар Мхамед-Шайбаниды зірге мадайына басан жйрігі Атанкерге тиді.

Біра бл шеуі де салмаы сегіз батпан тартатын сом алтын самыр сты жлдеге алудан бас тартты.

Эль Млік ибн Зархум:

— Алтын с тек мені ана байытады — деді, — Мхамед-кім мырза, егер арсы болмасаыз, бл алтын сты орнына Мауреннахр диандары мен Дшті ыпша малшыларыны трмыстарына жрдем беретін жне екі елді арым-атынасын жндейтін Сейхун дарияны стінен

кпір салайын. Бл кптен бері ойлап жрген арманым. Ніл зеніне осындай кпір саламын деп лгісін істегенімде здеріне пайдасы жо болан со фараондар мені уып жіберді. Ал Сейхун дарияа бл те ажет. Осыны салуа аражат берііз.

Мхамед-кім эль Тарази сл ойланды да:

— Жасы, — деді, — бл сраан аражатыды берейін. Тек мені алым есепшілерім анша пл керек, соны санасын.

Біра сол кні тнде Мхамед-кім эль Таразиды жігіттері «сен халы амын ойлап, Сейхун дарияа кпір салма сабазсы ой, олай болса сол Дарияны ызыын алдымен зі кр» деп осында йытап жатан жерінен эль Млік ибн Зархум алымды стап алды да, тнімен жедел жріп отырып, мойнына тас байлап, Сейхун дарияны сарылт толынды суына латырып жіберді.

— Байлыым з басыма жетеді. Алтын сты басыма оямын ба, маан алтын сыдай ымбат л тауып берген тоалыны зін бер, — деді Брынды зіні иар мінезіне салып. Ондаы ойы «блем, бермесіді срайын, алай-алай ыршыр екенсі!» деген ияылыы еді. Біра «Баласы інісі Мхамед-Раыма тым сас екен» деген сзді ішіне тйіп алан саудагер уана-уана Брындыты тілегіне кне кетті.

— Айтан сзімді айтып алмайын, атын бгіннен бастап сенікі, біра балам емшектен шыанша мені йімде тра трсын, — деді.

Бндай шешімді ктпеген Брынды сасып алды. Біра б да сзін айтып алмады.

— Болсын, — деді.

Со кні ымырт йіріле ол Мхамед-кімні жас тоалын зіні шатырына алып келді. Отыз атынны бірі болып, ебін тапанда ана бтен еркек кріп, гаремде сары азыдай саталып, бден жас денесі кйіп-піскен жас тоал, крі Мхамед-кімнен тыланына кінген жо. Жаа ожасыны кілін табуа тырысты.

Ал шінші жлде тиісті Мхамед-Шайбани тіпті баса тілек етті.

— Алтын сыыз хана лайы. Мен хан емеспін, тек хан таындаы атама жрдемші жауынгермін, — деді, — маан алтын сты орнына бес жз адамыма сауыт-сайман, ару-жара бер…

Мхамед-кім слтанны бетіне за іле арады. лден уаытта барып:

— Сіз тілесеіз, мы адама да сауыт-сайман, ару-жара беруге бармын, — деп басын тмен иді…

білайыр Ордасыны сайыпыран ханды жотатпас блендей мрагері жо деп ойлап жрген астары, бл тойда атасыны туын латпас артында рпаы бар екенін бірден крді. білайыр хана ккілташ болан, азір Мхамед-Шайбани мен Махмуд-Слтанны атакесі Дарвиш-Хсайын батыр кзеткен, аыла бай, бой-трпаты бірден адамны ыыласын аударар Мхамед-Шайбани осы кннен-а кзге тсті.

Сол кні астар Ордасына Айба олан, Береке слтан, Аббас бек, Мса бектер жиналып, Мхамед-Шайбаниды йытап жатан жерінде тнде шауып лтіруге кісі жібермек боп келісті. Бл мжіліске Брынды пен асым слтан да шаырылды. Брынды кнсе де, асым:

— Хан таын сатар жанды ан майданда лтіру керек. йытап жатан жерінде шауып тастау бл ры, арашыларды ісі. Біз хан тымымыз, мндай ылмыса баруымыз кн! — деп кнбей ойды.

Оны кнбегеніне араан жо. білайыр Ордасына ш слтан, бектер басына алтын орда трызба боп, аты-шулы жан алыш рыбайды жіберді.

Біра слтан жатан йге жыландай сыбыр шыармай кірген рыбайды, асым слтанны кісі жіберуімен кні брын хабардар болып, тірік йытап жатан Мхамед-Шайбани, алдаспанын жар еткізіп, лаштай сермеп а блді.

Жазмыш

деген ызы. Халы шін кпір салам деп арман еткен эль Млік ибн Зархум, халыты з арасынан шыан жендет жігіттерді олынан аза тапты. Ал, трт жылдан кейін бара халыты ана бояп, бкіл Орта Азияны жаулап ала бастаан, ататы Мхамед-Шайбани хан бір ана слтанны ерлікті кксеген адал кіліні арасында аман алды.

Еліне айтып келіп, асым слтан кесіне тойда болан оианы, крген-білгенін брін айтып боланында Жнібек за ойланып отырды да, ауыр крсінді.

— Тбі біз білайырды орнына отырар Шайх-Хайдарды емес, Мхамед-Шайбани слтанды кзімізден таса етпеуіміз керек, — деді.

Бл сзімен Жнібек егер білайыр таына Мхамед-Шайбаниа отырар кн туса, аса бір иын крес басталатынын білдірген еді.

Мхамед-кім эль Таразиды тойында таы екі оиа болан. Балаларыны бл тойа атынасатынын білген со, алтындатан ер-тоымды, жген-йыс- анды ос клсары жора мініп Рабиу-Слтан-Бегім мен келіні Аозы келген. Жаы саудагері блара арнап ос орда тіккен.

Бйгеден Тарланккті баласы Атанкер озып келіп, Мхамед-Шайбаниа жрт кілі ауа бастааннан-а ба мар Сйіншік слтан жанын ояра жер таппаан. Біра баяы он ш жасар кніндегі ылыы есте алан Рабиу-Слтан-Бегім сол кні Сйіншікті оаша шыарып ап за сйлескен. Аылы да, ерлігі де Мхамед-Шайбаниды з тедестерінен арты екенін бкіл ел біліп алан трізді жне оны остайтын Дарвиш-Хсайын арашы батыр мен Бахтияр слтан трізді Кк Ордаа тірек болан, бкіл Дшті ыпшаа йгілі адамдар бар, андай баыта, таа жетсе де Мхамед-Шайбанимен бірге жетесі деген. кесін лтірген наашы бді-Латиф мірге сама, ызаншаты жолы кн жол, онымен адам мратына жете алмайды, аа Шах-Будаты балаларына ке пейіл келіп, соларды соынан еруін сраан. здері быт-шыт боп ырылысып жрген наашысы Темір тымыны бан ке таына отыруа жрдем бере алмайтынына кзі жете бастаан Сйіншік, лі де Самарант мірлігіне адірі бар шешесіні аылын алан, н бойын анша мансапмарлы билегенмен, аталы сзден шыа тартпаан. Бл білайыр балаларыны р жаа брылмай, бір одатас болуыны басы еді.

Екінші оиа тіпті адам ктпеген жерден кездесті. Тйе бйгесі біткен кні іірде Аозы бике з ордасында жалыз отыран кезінде, йге бет-аузын кшпелі елді бзауындай тмшалап алан, жалыз кз, егезердей ара жігіт кіріп келді.

Тойдан шаршап келіп исайып жатан Аозы, осынау кірген адамны дене рылысынан, имылынан зіні Ораын кргендей шошып кетіп, дауыстап жібере жаздады.

— орыпа, — деді кірген кісі, — мен Орапын. лді дегендері бекер, тірімін. Біра лген адамнан да орыныштымын. Егер мені бетімді крсе, азір талып лар еді. — Ол асыа зіні алай тірі алан оиасын айтып берді де — олыа ран алып, «мір-баи ерге шыпаймын» депсі, соныды естіп келдім, — деді, — маан деген жрегіді адал сатааны шін рамет, бл рметіді ара жерге кіргенше мытпаспын. Ал енді айтарым: лген адам шін лмек жо. Мен патша, хандара ана тірі адаммын. Саан лікпін. Ерге шы, ызы кр. ран стап дайа берген антыды мен алдым. Ал енді ош бол. — Ол йден шыа берген.

— Тотай тр… — деді Аозы.

Біра Ора тотамады. Шыып кетті. Аозы кзі арауытып, жанындаы тсекке аырын исая беріп, жылап оя берді.

Келесі кні тнде Ора ыры жігітімен Мхамед-кім эль Таразиды Талас зеніні етегінде жатан кп жылысын «зі лтірген эль Млік ибн Зархум шеберді ны» деп айдап кетті. Оны Сырды тменгі жаындаы кедей ауылдара апарып бліп берді. Осы кннен бастап «Жалыз кз» батыр кедей жртты ораны» деген лаап бкіл Дшті ыпшаа тарады. Ора кедей жртты ораны екенін сан айаста крсете алды.