Залаты ключык, або Прыгоды Бураціны
Шрифт:
— Табе чаго?
— Дачакайся ночы, Бураціна.
— Цішэй, цішэй, — шамацелі павукі па кутках, — не гайдайце нашых сетак, не адпужвайце нашых мушак…
Бураціна сеў на пабіты гаршчок, падпёр шчаку. Ён трапляў у перапалкі і горшыя за гэтую, але абурала несправядлівасць:
— Хіба так выхоўваюць дзяцей?.. Гэта пакута, а не выхаванне… Гэтак не сядзі ды гэтак не еш… Дзіця, можа, яшчэ буквара не засвоіла, — яна адразу за чарніліцу хапаецца… А сабака нябось ганяецца за птушкамі, — яму нічога…
Кажан
— Дачакайся ночы, Бураціна, я цябе павяду ў Краіну Дурняў, там чакаюць цябе сябры — кот і лісіца, шчасце і весялосць. Чакай ночы.
Бураціна трапляе ў Краіну Дурняў
Дзяўчынка з блакітнымі валасамі падышла да дзвярэй каморкі.
— Бураціна, дружа мой, вы каецеся нарэшце?
Ён быў вельмі сярдзіты, да таго ж у яго зусім іншае было ў галаве.
— Вельмі трэба мне каяцца! Не дачакаецеся…
— Тады вам давядзецца праседзець у каморцы да раніцы…
Дзяўчынка горка ўздыхнула і пайшла.
Настала ноч. Сава зарагатала на вышках. Жаба выпаўзла з-пад падлогі, каб шлёпаць жыватом па адбітках месяца ў лужынах.
Дзяўчынка легла спаць у карункавы ложачак і доўга з жалем усхліпвала, засынаючы.
Артамон, уткнуўшы нос пад хвост, спаў каля дзвярэй яе спальні.
У доміку гадзіннік з маятнікам прабіў поўнач.
Кажан сарваўся са столі.
— Пара, Бураціна, уцякай! — піскнуў яму над вухам. — У кутку каморкі ёсць пацучыны ход пад падлогу… Чакаю цябе на палянцы…
Кажан вылецеў праз дахавае акно. Бураціна кінуўся ў куток каморкі, блытаючыся ў павуцінні. Услед яму злосна шыпелі павукі.
Ён папоўз пацучыным ходам пад падлогу. Ход быў усё вузейшы і вузейшы. Бураціна цяпер ледзь пралазіў пад зямлёй… І раптам галавой уніз паляцеў пад падлогу.
Там ён ледзь не трапіў у пацучыную пастку, наступіў на хвост вужу, які толькі што напіўся малака са збанка ў сталовай, і праз кашэчы лаз выскачыў на палянку.
Над блакітнымі кветкамі бясшумна лятаў кажан.
— За мной, Бураціна, у Краіну Дурняў!
У кажаноў няма хваста, таму кажан лятае не проста, як птушка, а ўверх і ўніз — на перапончатых крылах, уверх і ўніз, падобны на чорціка; рот у яго заўсёды адкрыты, каб, не трацячы часу, па дарозе лавіць, кусаць, глытаць жыўцом камароў і начных матылькоў.
Бураціна бег за ім па шыю ў траве, мокрая дзяцеліна хвастала яго па шчоках.
Раптам кажан высока рвануўся да круглага месяца і адтуль крыкнуў камусьці:
— Прывёў!
Бураціна адразу ж кулём паляцеў уніз з крутога абрыву. Каціўся, каціўся і шлёпнуўся ў лопух.
Падрапаны, поўны рот пяску, з вылупленымі вачыма, сеў.
— Ух, ты!..
Перад ім стаялі кот Базіліо і лісіца Аліса.
— Смеленькі, адважненькі
— Дзіўна, як ён жывы застаўся, — панура сказаў кот.
Бураціна ўзрадаваўся старым знаёмым, хоць яму здалося падазроным, што ў ката перавязана анучай правая лапа, а ў лісіцы ўвесь хвост запэцканы балотнай тванню.
— Не было шчасця, дык няшчасце памагло, — сказала лісіца, — затое ты трапіў у Краіну Дурняў…
І яна лапай паказала на паламаны мост цераз высахлы ручай. На тым баку ручая сярод кучаў смецця відаць былі старэнькія домікі, чэзлыя дрэвы з абламаным галлём і званіцы, пахіленыя ў розныя бакі…
— У гэтым горадзе прадаюцца славутыя курткі на заечым футры для таты Карла, — аблізваючыся, спявала лісіца, — азбукі з каляровымі малюнкамі… Ах, якія прадаюцца салодкія піражкі і ледзянцовыя пеўнікі на палачках! Ты ж не згубіў яшчэ сваіх грошай, цудоўненькі Бураціна?
Лісіца Аліса памагла яму ўстаць на ногі, наслініўшы лапу, пачысціла яму куртачку і павяла цераз паламаны мост.
Кот Базіліо панура клыпаў ззаду.
Была ўжо сярэдзіна ночы, але ў Горадзе Дурняў ніхто не спаў.
Па крывой гразкай вуліцы бадзяліся худыя сабакі ў калючках, пазяхалі ад голаду:
— Э-хе-хе…
Козы з абшарпанай шэрсцю на баках скублі запыленую траву каля тратуара, трэслі агрызкамі хвастоў.
— Б-э-э-э-э-так…
Апусціўшы галаву, стаяла карова; у яе косці тырчалі скрозь скуру.
— Мууучэнне… — паўтарала яна задуменна.
На камяках гразі сядзелі аскубеныя вераб'і, — яны не ўзляталі — хоць тапчы іх нагамі…
Хісталіся ад знямогі куры з выдранымі хвастамі…
Затое на скрыжаваннях стаялі навыцяжку лютыя бульдогі-паліцэйскія ў трыкутных капелюшах і ў калючых нашыйніках.
Яны крычалі на галодных і шалудзівых жыхароў:
— Пррраходзь! Тррымай прррава! Не затрррымлівайся!..
Лісіца цягнула Бураціна далей па вуліцы. Яны ўбачылі сытых катоў у залатых акулярах, якія гулялі пры святле месяца па тратуары, пад ручку з кошкамі ў каптурыках.
Гуляў тоўсты Ліс — губернатар гэтага горада, важна задраўшы нос, і з ім — фанабэрыстая лісіца, якая трымала ў лапе кветку начной фіялкі.
Лісіца Аліса шапнула:
— Гэта гуляюць тыя, хто пасеяў грошы на Полі Цудаў… Сёння апошняя ноч, калі можна сеяць. К раніцы збярэш кучу грошай і накупляеш усялякай усялячыны… Хадзем хутчэй…
Лісіца і кот прывялі Бураціна на пустку, дзе валяліся пабітыя гаршкі, падраныя чаравікі, дзіравыя галёшы і анучы… Перабіваючы адзін аднаго, залапаталі:
— Капай ямку.
— Кладзі залатыя.
— Пасып соллю.
— Зачарпні з лужыны, палі як след.
— Ды не забудзься сказаць «крэкс, фэкс, пэкс».