Сіндбад вяртаецца

Ялугин Эрнест Васильевич

Два вялікія качэўі бедуінаў, з козамі, сабакамі і нават курамі, якія кудахталі ў драўляных клетках на гарбах вярблюдаў, павярнулі са сваёй дарогі да буравой. Зачараваныя незвычайнай для пустыні падзеяй, яны вырашылі паставіць непадалёк свае паласатыя шатры, каб дачакацца імгнення, калі ў неба Сахары пырсне буйны фантан вады. З аазісаў таксама пацягнуліся купкамі людзі. Яны прынеслі з сабой збаны, невялікія цыноўкі — разаслаўшы іх на пяску, распальваючы вогнішчы з тамарыску і сухога вярблюджага памёту, збіраліся начаваць.

Карнееў, пазіраючы на дымнае кола агеньчыкаў навокал буравой, нервова паціраў далонню лоб і прасіў Юсуф-задэ:

— Скажы

ім, калі ласка, каб разыходзіліся па хатах, бо вады ж яшчэ чакаць дні два, а то і тры.

Юсуф-задэ пайшоў да вогнішчаў паразмаўляць з народам. Але, нягледзячы на яго арабскую мову, разумелі буравога майстра толькі жыхары аазісаў. Ды і наогул — сабраўшыся, людзі цяпер хацелі пабыць разам, абмяняцца думкамі, сябе паказаць і другіх паглядзець. На долю жыхароў пустыні такое выпадала не часта.

— Вавілонскае стоўпатварэнне, — паціскаў плячамі Карнееў.

Адважныя хлапчукі з качэўяў бедуінаў, нягледзячы на пагрозлівыя воклічы рабочых, падбіраліся да самых машын, якіх яны ніколі не бачылі. Сачылі за работай бетонамяшалкі, вібратара, за тым, як вогненнае джала газазваркі сплаўляла разам жалезныя пруты і бэлькі. Яны з зайздрасцю пазіралі на Акліля, Хуары і Селіма — якія памагалі буравікам ачышчаць пляцоўку ад будаўнічых адыходаў. У Акліля на галаве красавалася белая каска — падарунак самога Юсуф-задэ. Дзеля такога падарунка Акліль зняў сваю запаветную шэшыю і схаваў на кухні, пад пустымі мяхамі.

Раніцай рабочыя выцягнулі з неглыбокага шурфа кароткую шырокую трубу з патрубкам наверсе, латакі адстойніка, пачысцілі гразевы насос, з дапамогай якога тампанавалася затрубная прастора. Апусцілася і вышка. Потым магутная машына з ровам, які палохаў вярблюдаў, пацягнула сталёвыя стэлажы прэч, буксуючы, выбралася на каляю да аазіса. Месца, дзе нядаўна стаяла буравая ўстаноўка і завіхаліся людзі, нязвычна аціхла і апусцела. Здавалася, пустыня зноў перамагла. І толькі помнікам адчайнай і дзёрзкай спробы жменькі людзей саўладаць з яе панаваннем тырчаў з долу чорны патрубак. Ды яшчэ бліскучы трохступенчаты конус шарашэчнага долата, якое бурыла апошнія метры свідравіны. Падзёртае, са сточанымі зубамі, яно нагадвала венчык нейкай незвычайнай сталёвай кветкі. Яна ўзвышалася на чырвоным з жоўтымі і зялёнымі жылкамі камені. Бурыльшчыкі ўсцягнулі туды долата спецыяльна.

Яшчэ праз гадзіну, калі прыехалі прадстаўнікі мясцовых улад, Карнееў паклікаў на пляцоўку бурыльшчыкаў. Вакол тоўпілася, можа, тры ці чатыры сотні мясцовых жыхароў і качэўнікаў. Жанчыны прыйшлі з малымі дзецьмі, бо, па павер'ю, калі малых апырскаць з новага калодзежа, тыя будуць расці спрытнымі і здаровымі.

Амама напружана паглядаў на бетонны квадрат, у цэнтры якога тырчаў шырокі патрубак з вільготнымі вентылямі па баках, якія былі падобныя на жалезныя вушы нейкай казачнай жывёліны.

Карнееў узняў руку і прамовіў спачатку па-руску, потым на арабскай мове: «Таварышы!» Усе сцішыліся. Тады ён сказаў:

— Вось мы і дачакаліся. А зараз вы самі будзеце меркаваць, што атрымалася.

Як і большасць бурыльшчыкаў, Добыш чакаў, што пасля такога ўрачыстага пачатку Карнееў скажа вялікую прамову. Не толькі пра тое, колькі дзён і начэй яны тут змагаліся за ваду, але і наогул пра ваду Сахары як аснову жыцця ў гэтым краі. Ды і дзе яна не аснова? Успомніць, магчыма, у сувязі з гэтым таксама пра старажытную цывілізацыю ў тутэйшых мясцінах, што загінула ад сухавеяў і нашэсця пяску. Тайны яе да канца яшчэ не раскрыты,

як і паходжанне цудоўных скульптур у гарах Ахагар, на самым поўдні Алжырскай Сахары, — нямых сведкаў таго, што людзі, якія некалі там жылі, дасягнулі высокай ступені культуры. Нарэшце пра эміра Абд аль-Кадзіра, які не толькі апяваў пустыню ў прыгожых вершах, але і ўзняў сцяг барацьбы за свабоду яе жыхароў. Пра ваданоса з Аль-Джазаіра — Бу-Зіана, які вярнуўся ў пустыню, каб тут прадоўжыць справу вялікага шэйха. Яшчэ пра аднаго яе мужнага сына — Бу-Амаму, які ўзняў паўстанне, каб калодзежы і зямля належалі тым, хто працуе сам. Ды тысячы іх былі, каго каланізатары расстрэльвалі ці адпраўлялі на катаргу ў руднікі Новай Каледоніі яшчэ разам з парыжскімі камунарамі! Усё гэта быў бы расказ і пра ваду.

Пасля кароткага маўчання Карнееў раптам павярнуўся да бурыльшчыкаў і прамовіў:

— Ну, рашайце, каму даручым, так сказаць, разрэзаць ганаровую стужку на адкрыцці новага калодзежа.

— Ды сам крутні, чаго там, — сказаў Сізоў.

— Юсуф-задэ, — прамовіў тады Карнееў,— табе выбіраць напарнікаў.

Буравы майстар уважлівым позіркам акінуў усіх сваіх паплечнікаў. Азірнуўся, некага шукаючы.

— Рабах, — звярнуўся ён да свайго новага памочніка, — пайшлі, таварыш… Амама, — паклікаў затым матарыста, — ты таксама.

У юнакоў выраз на тварах быў урачыста-трывожны.

Быццам гэта вельмі складаная справа — павярнуць вентыль, каб шуганула вада, падумалася Аклілю. Але і хлопчык глядзеў зараз на іх другімі вачамі.

— Давайце! — ціха сказаў юнакам буравы майстар і сам першы дакрануўся да вентыля, нібы яшчэ раз правяраючы яго безадказнасць.

Амама і Рабах адначасова крутнулі вентылі — у патрубку загуло, ён здрыгануўся, быццам патрывожаная сталёвая істота. Затым пачуўся клёкат, сіпенне, на нейкай ноце, быццам захлынуўшыся, усё гэта змоўкла, і раптам узнік магутны і нейкі мяккі гуд — шугануў белы слуп вады. Раскідваючыся, ён праз хвіліну ўзняўся ў вышыню пальмавым дрэвам і адтуль, раздрабіўшыся на мноства веерападобных струменяў, пенячыся і пабліскваючы, абрынуўся на сасмаглы гарачы дол.

Гледачы дружна закрычалі ад захаплення. Вада падала на раскрытыя далоні, на ўзнятыя твары, на голыя карычневыя целы малых дзяцей, якіх маці, смеючыся, падстаўлялі пад чароўны дождж. Людзі пілі ваду з прыгаршчаў, напаўнялі збаны, каб тут жа выліць іх на суседзяў, упершыню ў жыцці дазволіўшы сабе такое нечуванае ў пустыні марнатраўства. Дзяўчаты ў мокрых сукенках скакалі пад струменямі незвычайнага фантана. Асмялеўшы, яны са смехам уцягнулі ў сваё кола Юсуф-задэ, Сізова, Добыша. Пажылыя сейіды, ківаючы галовамі, абгорнутымі пакрываламі — тагельмуст, якія цяпер былі наскрозь прамоклыя, толькі лагодна пасміхаліся, пазіраючы на гэткія вольнасці сваіх супляменніц, і злізвалі з вусоў кроплі вады.

Вада нарэшце пабегла і па вузкім бетонным канале, дзеці весела кінуліся за ёю следам, коўзаючыся на вільготнай гліне і пырскаючыся.

Пад вечар з суседніх аазісаў прыйшлі бадай усе — ад малога да вялікага. Не было толькі сівабародага раіса. Старэйшыны загадалі прынесці да свідравіны асвячонае марабутам ягня. Па старому звычаю, ваду новага калодзежа неабходна было змяшаць з яго крывёю. Раздаваліся гукі тамбурынаў, адзін з юнакоў прынёс музычны старадаўні інструмент, падобны на сучасны габой. Сізоў хутка настроіў пад яго сваю гітару. Паэты пустыні паспелі скласці вершы пра жыватворную пальму з «вялікай» вады.