Гронкі гневу

Стейнбек Джон Эрнст

Кейсі апусціўся на калені, узяў ліхтарык і накіраваў пучок святла на рукі, якія асцярожна ставілі на месца пракладку і ўстаўлялі балты ў гнёзды паддона. Том з Элам паднялі цяжкі паддон, усадзілі канцы крайніх балтоў у адтуліны, потым астатнія, і тады Том патроху, адзін за адным, пачаў закручваць усе балты і, калі паддон роўна лёг на пракладку, туга зацягнуў іх ключом.

— Ну, як быццам гатова, — сказаў Том. Ён завінціў масляны каўпачок, уважліва агледзеў паддон, потым узяў з рук Кейсі ліхтарык і пасвяціў вакол сябе. — Вось і ўсё. Цяпер толькі зальём назад масла.

Том з Элам вылезлі з-пад машыны і ўлілі з

вядра масла ў картэр. Том праверыў, ці няма ўцечкі.

— Ну вось, Эл, цяпер запускай, — сказаў ён.

Эл сеў у кабіну і націснуў на стартэр. Матор загрукатаў, з выхлапной трубы паваліў сіні дым.

— Збаў газ! — крыкнуў Том. — Масла будзе гарэць, пакуль дрот не расплавіцца. Во, ужо мякчэй ідзе. — Ён уважліва ўслухоўваўся ў абароты рухавіка. — Дай ранняе запальванне і збаў абароты. — Том зноў прыслухаўся. — Добра, Эл. Думаю, зроблена. Ну, дзе гэтае мяса?

— З цябе механік што трэба, — зазначыў Эл.

— Дзіва што. Я цэлы год у аўтамайстэрні працаваў. Першыя сотні дзве міль паедзем на малым газе. Няхай прытрэцца.

Пучкамі травы яны выцерлі запэцканыя маслам рукі і абцерлі аб штаны. Потым прагна накінуліся на вараную свініну, запіваючы яе вадой з бутэлькі.

— Я галодны, як воўк, — сказаў Эл. — Што цяпер рабіць будзем — паедзем у лагер?

— Сам не ведаю, — адказаў Том. — З нас там могуць здзерці яшчэ паўдаляра лішніх. Але пад'едзем, пагаворым з нашымі, скажам, што машыну адрамантавалі. А калі з нас запатрабуюць за стаянку, рушым далей. Нашы ж, вядома, хочуць ведаць, як там у нас. А добра, што ма настояла на сваім. Вазьмі, Эл, пасвяці навокал. Глянь, нічога не забыліся? Вунь тарцовы ключ падбяры. Яшчэ спатрэбіцца.

Святлом ліхтарыка Эл пашарыў па зямлі.

— Як быццам нічога.

— Добра. Я павяду легкавую. Ты, Эл, садзіся ў грузавік. — Том запусціў матор. Прапаведнік сеў да яго. Том вёў «додж» паволі, на самай малой скорасці. Эл ехаў следам. Легкавая асцярожна перабралася цераз неглыбокі кювет. Том сказаў: — Гэтыя «доджы» могуць цэлы дом на малым газе пацягнуць. Гаручае паступае скупа. Нам гэта на руку — памаленьку абкатаем падшыпнік.

«Додж» паволі ішоў па шашы. Дванаццацівольтавыя фары кідалі на палатно дарогі блікі жаўтаватага святла.

Кейсі павярнуўся да Тома:

— Проста дзіву даюся, як вы, хлопцы, умела паправілі машыну. Пасвяціў ліхтарыкам — і гатова. Я хоць і бачыў, як вы рамантавалі, але і цяпер нізашто б сам гэтага не зрабіў.

— Да машын трэба з маленства прывыкаць, — сказаў Том. — Справа не толькі ва ўмельстве. Тут патрэбна нешта большае. Цяпер хлапчукі жартам разбіраюць машыну да шрубкі.

У святло фар трапіў заяц. Ён імкліва і лёгка нёсся наперад, і яго доўгія вушы ўзляталі ўгору пры кожным скачку. Раз-пораз ён рабіў спробу збочыць з дарогі, але сцяна цемры нібы адштурхоўвала яго назад. Далёка наперадзе ярка засвяціліся аўтамабільныя фары, і неўзабаве сноп святла ўпаў на іх машыну. Заяц у нерашучасці спыніўся, потым павярнуўся і адскочыў да менш яркіх фар «доджа». Колы прайшлі па ім, мякка падкінуўшы машыну. Сустрэчны аўтамабіль са свістам пранёсся міма.

— Раздушыла, — зазначыў Кейсі.

Том сказаў:

— Некаторыя любяць іх душыць. А ў мяне кожны раз мароз па скуры. На слых матор працуе добра. Дрот на кольцах, відаць, расплавіўся. Не так дыміць.

— Вы здорава ўсё зрабілі, — сказаў Кейсі.

У

цэнтры лагера стаяў невялікі драўляны дамок, на яго ганку з шыпеннем гарэў бензінавы ліхтар, які адкідваў шырокі круг белага святла. Непадалёк ад дамка былі разбіты з паўтузіна палатак, каля іх стаялі машыны. Вячэра ўжо была згатаваная, але на вогнішчах каля стаянак усё яшчэ тлела вуголле. Каля ганка, дзе гарэў ліхтар, сабралася невялікая купка мужчын; у яркім белым святле твары іх здаваліся грубымі і жылістымі, і ад таго, што лбы і вочы іх хаваліся ў густым цяні ад капелюшоў, падбародкі рэзка выдаваліся наперад. Хто сядзеў на прыступках, хто стаяў каля ганка, абапіраючыся локцямі на яго насціл. На ганку, адкінуўшыся да сцяны на нахіленым крэсле, сядзеў гаспадар, барабанячы пальцамі па калене. У пакоі гарэла газавая лямпа, але яе кволы агеньчык прападаў у яркім святле ліхтара, што шыпеў на ганку. Гаспадар быў цэнтрам усёй групы.

Том падвёў «додж» да краю дарогі і выключыў запальванне. Эл праехаў на грузавіку ў вароты.

— Заязджаць не буду, — сказаў Том, вылез з машыны і пайшоў праз вароты на яркае святло ліхтара.

Гаспадар апусціў пярэднія ножкі крэсла на дошкі ганка і нахіліўся наперад.

— Хочаце ў нас стаць на прывал?

— Не, — адказаў Том. — Мае тут спынілся. Гэй, та!

Бацька, які сядзеў на ніжняй прыступцы, сказаў:

— Я думаў, вы там на тыдзень засядзеце. Адрамантавалі?

— Нам моцна пашанцавала, — адказаў Том. — Яшчэ засветла дасталі што трэба. Як развіднее, адразу і рушым.

— Вось і добра, — сказаў бацька. — Маці непакоіцца — у бабкі ў нашай зусім розум памуціўся.

— Мне Эл ужо казаў. Ёй не лепш?

— Заснула, і то добра.

Гаспадар сказаў:

— Калі заедзеце і спыніцеся, плаціце пяць манет. Атрымаеце месца, ваду і галлё на вогнішча. І ніхто вас не патрывожыць.

— На чорта нам гэта, — сказаў Том. — Праспім ноч у кювеце бясплатна.

Гаспадар забарабаніў пальцамі па калене.

— Начамі тут шэрыфаў памагаты ходзіць. Можа прыдрацца. У нашым штаце начаваць пад адкрытым небам законам забаронена. І супраць бадзяжніцтва таксама ёсць закон.

— А калі я вам заплачу пяцьдзесят цэнтаў, дык я ўжо не бадзяга, так?

— Правільна.

Вочы ў Тома загарэліся злосцю:

— Шэрыфскі памагаты выпадкам вам не швагер?

Гаспадар падаўся наперад:

— Не, не швагер. І не настаў яшчэ той час, калі ўсякія бадзягі няшчасныя вучыць нас тут будуць.

— Браць па паўдаляра вы і самі ўмееце, гэтаму вучыць вас не трэба. Але з якой пары мы папалі ў бадзягі? Ніхто ў вас тут нічога не просіць. Значыць, усе мы бадзягі? Мы ж не клянчым у вас грошай і не просімся на начлег.

Людзі на ганку і каля яго замерлі ў напружаным маўчанні. На іх тварах не адбівалася нічога, але вочы, зацененыя палямі капелюшоў, крадком пазіралі ўгору, на гаспадара.

Бацька буркнуў:

— Перастань, Том.

— Добра, перастану.

Мужчыны, што сядзелі на прыступках і стаялі вакол высокага ганка, маўчалі. Вочы іх паблісквалі, адбіваючы святло бензінавага ліхтара. У яго яркіх промнях рысы іх твараў былі рэзка акрэсленыя. Людзі застылі ў нерухомасці, толькі позіркі іх пераходзілі то на гаспадара, то на Тома, але твары іх былі непранікальныя і абыякавыя. Начны матылёк наляцеў на ліхтар, разбіўся і ўпаў у цемру.