Пляц Волі
Шрифт:
Але ўрэшце вось і ён — чырвоны прыгажун, з прыручанай готыкай, нібы палац — і велічны, і сцеплены, свойскі. Людзьмі ўзрушанымі запоўнены, напалову школьнікамі, дзецьмі з прытулкаў — са значкамі бела-чырвона-белага колеру.
Ксёндз прафесар Абрантовіч гаварыў урачыстае казанне, усіх сыноў і дачок краю ўсе свае сілы аддаць дзеля лепшай будучыні маці-Беларусі натхняў. Затым і набажэнства адбылося. Напрыканцы — ужо на вуліцы, каля касцёлу — хор Тэраўскага прыгожа спяваў…
Бачачы, як Лістапад надта ўжо за старэйшай Стаганавічанкай улягае: то шэпча штось на вушка, то да ліпы прытуліць — і ў вочы
– Што гэта яны, як галубы навесну?..
Тая ўсміхнулася загадкава, брывамі павяла, вусны змуліла хітравата, — ды ўсё ж не стрымалася, сакрэт сёстрын шэптам выказала:
– А яны пабрацца вырашылі… Вяселле пасля Вялікадня будзе.
Вось табе й на! Усё складанае іншымі, вось, проста вырашаецца…
А ў пяць вечара яны ў Беларускі дом прыйшлі, на ўрачысты сход Нацыянальнага камітэту (і Вайсковая камісія, і розныя беларускія арганізацыі запрашаліся, — Юрка Лістапад і Стаганавічанкі «Папараць-Кветку» прадстаўлялі).
– Вой, Алесь, дык гэта ж сам Купала! — не стрывала Людка, пад бок штурхнула. — Каб жа знала, што вось так, ледзь не ў вочы… (Дзядзька Янка па прыступках на другі паверх падымаўся, а яны — побач, на калідоры першага стаялі.) Я б кніжку ўзяла, надпісаць папрасіла б…
– Дык я зараз! — І Алесь крутнуўся ў свой кабінецік, апошні Купалаў зборнік адшукаў, Людцы прынёс. — Хадзем, будзе табе надпіс…
У зале паседжанняў людзей ужо сабралася поўна, але Купалы там не было. Ды Алесь здагадваўся, дзе адшукаць яго — у Лёсіка, дзе ж яшчэ… Юрку й Марыю пакінулі «пільнаваць» месцы, самі ж перайшлі ў другі вугал Дому.
Дзверы з шыльдаю «Рэдакцыя газэты «БЕЛАРУСЬ»» былі прачынены напалову — і якраз за першым сталом сядзеў Купала.
– Ну, прасі йдзі. — Алесь сабраўся чакаць. Ды Людка ажно войкнула:
– Ты што, сорамна ж неяк…
– Эх, а яшчэ ў эсэры запісалася! — бухнуў са смяшынкай і адразу адчуў недарэчны свой жарт. — Хадзем… — каб толькі паправіцца шапнуў і ў дзверы пастукаў…
– Што ж грукаеш, як не свой? — Гэта Лёсік, гаспадар пакоя, адказаў першым. За Алесем і Людка нясмела ўпіхнулася, «Дабрыдзень» выціснула…
– І адкуль жа Алесь такіх прыгажуняў прыводзіць? — спытаў Купала, мякка азірнуў абодвух, калі пра мітрэнгу іх выслухаў.
– Вядома адкуль — са Слуцку! — цепануў галавою Алесь, засвяціўся.
– А ці не з тога залеску, дзе і «Папараць-Кветка» ваша цвіце?
– З яго самага…
– Знаеце што, харошыя мае, я вам адну на дваіх падпішу, — і асадку з пяром срэбным паволі выняў з кішэні, да старонкі прыціснуў — а сам са шчырай хітрынкаю, бровы звёўшы, на іх зірнуў, усміхнуўся. — Бачу, не супраць… — Спытаў, як паненку зваць, старанна вывеў на тры радкі надпіс: «Даражэнькім маім кветцы-паненцы Людмілцы й квету-панічу Алесю — каб шлях ваш у сонечных пялёстках быў!», — дату падставіў — «25-га сьвятога сакавіка 1920 г.»
Разам і на сход урачысты пайшлі. Адкрыў яго старшыня ЧБНК Кузьма Цярэшчанка. Пасля прамовы Устаўную Грамату прачытаў — і ўсе стоячы яе слухалі! Прафесар Вацлаў Іваноўскі пераказаў коратка гісторыю беларускага руху з 90-х веку мінулага да апошніх гадоў. Аркадзь Смоліч — пра беларускую чыннасць за
А 8-й вечара п'есу ў тэатры ставілі. Толькі ён з Людкай не пайшлі на яе, стаміліся сходамі, - адных Юрку й Марыю выправілі. Дамовіліся сустрэцца на кватэры Алеся — начаваць (ключ дзе ляжыць, Алесь яшчэ ўранку паказаў).
І нырнулі яны тады ў ціхі і зманлівы, цёплы й таемны, чаканы і запознены адвячорак, і начы часціну прыхапілі… Паўз Свіслач гулялі, абняўшыся, апякаліся пацалункамі, сузор'і пералічвалі, жаданні на знічкі загадвалі. Хоць ці збудуцца, ці адкрыюцца лятункі-мары тыя — і думаць не адважваліся…
Сумна гасцей праводзіць было, як не ўпрошваў — на другі дзень не змаглі застацца. Праз месяц сустрэцца толькі змогуць — настаўніцкія курсы ў Слуцку арганізоўваць будуць.
І, абдымаючыся-развітваючыся, каб і ўсе пачулі, ён мовіў да Люды:
– А першай справай да бацькоў сваіх чакай.
– Ого! — Юрка адразу ўсё скеміў, Марыю ўшчыкнуў. — Глядзіце ж нас толькі не абганіце!..
У Слуцак ён ехаў на ўжо знаёмым аўтамабілі — разам з Янкам Станкевічам, якога Цэнтральная беларуская школьная рада прызначыла кіраўніком курсаў беларусазнаўства (а ён, Алесь, інструктарам станавіўся). За рулём Домскі сядзеў, цыгаркай пыхкаў. Недзе на паўдарозе дождж нагнаў, гарэзны, па-вясноваму цёплы. Давялося спешка «капюшон настаўляць», як жартаваў Станкевіч — брызентавы верх да пярэдняга шкла нацягваць. Пакуль праваждаліся — і дажджу не стала…
Кватэру Станкевічу хутка падабралі, усе перамовы на заўтра адклалі. Домскі назад ехаць сабраўся, ды Алесь улагодзіў, упрасіў — да бацькоў у вёску яшчэ падвезці:
– Тут усяго нейкіх паўтары кіламетры, ды, знаеце, з хворсам жа!..
– Эх, дзіця ты шчэ горкае… — хітнуў Домскі галавой, але «падкінуць» згадзіўся.
Як тарахцелі вулкай, ледзь не ўсе вяскоўцы — здалося яму — агародчыкі да пасеву рыхтавалі. Суседзі насупраць — Гаўрылевічавы — з хлява гной выбушоўвалі, раты так і параззяўлялі: бач, пан які вылупіўся!..
Тодар і Сцяпан хлопцамі былі някепскімі, толькі не па яго, Алесеваму, нутру: скрытнымі, маўклівымі, зладзеяватымі нават. Можа праз тое, што без бацькі гадаваліся — Яўхім Гаўрылевіч яшчэ да японскай вайны з рума, што ў нізоўі Случы быў, не вярнуўся. Саскільзнуў з бервяна (казалі, шырхоўка — пярэвітак з беразняковых дубцоў, якой плыты звязвалі — разышлася), у ваду на самай плыні зваліўся — і расціснула бедалагу. Цела нават не знайшлі. І засталіся сынам ад бацькі з дзесятак рублёў заробленых ды некалькі слоў плытагонных, з малалецтва запомненых — калі з Алесем, бывала, гулялі, па раўчуках вясновых трэскі «сплаўлялі», ганарліва ўстаўлялі: «гэта мая клейна» (што значыла плыт на даўжыню бервяна), «я ўвесь пас куплю» (а ў пасы клейны звязваліся)… І дзяцей гадаваць, і гаспадарку весці Гаўрылевічысе адной даводзілася — пакуль хлопцы ў сілу не ўвабраліся. А цяпер вось так і сядзелі каля састарэлай маці, жаніцца нават не высмельваліся…